Ayn Rand-dag 1982 (deel 2)

Hoe reageren individu en groep op het objectivisme als men het in een uitingsvorm tegenkomt? Het individu ervaart het objectivisme als bedreigend zodra men het niet als verwant aan eigen denken herkend. Bij de groep reageert men weer anders. Men veinst verontwaardiging en uit de emotionaliteit waarmee de reactie gepaard gaat, kan men slechts de getroffenheid van de spreker afleiden. Ook hier een element van bedreiging. Dat is te verklaren, want als een individu in de gedachtewereld van Ayn Rand geen verwantschap aan zijn eigen denken vindt, dan belaagt Ayn Rand zijn zekerheid en bekritiseert op intense wijze vele facetten van zijn optreden. Dit geldt zowel voor het individu alleen als voor het individu als deel van een groep. En dan is er nog een kant aan de bedreiging, nl. de middelen om terug te vechten ziet men niet en zijn er niet. Vandaar de emotionaliteit. Het antwoord komt dan ook op punten die buiten de eigenlijke argumentatie staan.

Wat kunnen wij aan deze situatie veranderen?

1. Naast het aandacht vragen voor het objectivisme ook aangeven dat het geen gewoon -isme is, maar een voorlopig eindpunt van een eeuwenoude ontwikkeling in het Westers denken. Het is niet zo nieuw. De ermee verwante gedachten zijn in de traditie altijd gebruikt als middel om de rechten van het individu te beschermen tegen willekeur van despoten en leiders van collectiviteiten.
2. Het is belangrijker om met behulp van het objectivisme oplossingen uit te werken voor concrete problemen en niet alleen te zeggen dat het wel allemaal fout moest gaan. De media zetten dikwijls door een melding een feit in de wereld waar vervolgens niemand meer geheel omheen kan. Oplossingen van urgente problemen kunnen zo factoren worden waar men tenminste niet helemaal omheen kan. Deze oplossingen kunnen komen uit een objectivistische benadering.
3. Met het objectivisme in de ransel een gelukkig lange tocht te maken langs al die andere schrijvers en denkers nu en in andere tijden, die in flarden en soms in een gaaf geheel, blijk geven te denken als objectivist zonder dat ooit zo te hebben genoemd. De pluriformiteit waarin een krachtige zienswijze wordt aangeboden, maakt het onmogelijk om het als -isme aan te vallen.

Wij leven in een economische crisis, zegt men. Maar dan versluieren wij de crisis in het denken en in de moraal. Iemand die zich slechts kort geleden van de collectivistische omgeving heeft afgewend verklaarde zijn daad als volgt:

“Als het individu ondergeschikt wordt gemaakt aan de collectiviteit, dan is een autoritaire staat het onafwendbare eindstation” Deze figuur kent Ayn Rand niet. Voor hem was het afglijdingsproces ver genoeg doorgezet om op eigen kracht het in al zijn verschrikkelijkheid te herkennen. De ondermijning van de Westerse samenleving is geleidelijk in een versnelling gekomen waar alleen nog weerstand mogelijk is indien die steunt op fundamenteel doordachte opvattingen. Ayn Rand heeft daarvoor een excellente basis gelegd.

Daarmee zijn wij er echter niet. De bedreigingen van de persoonlijke vrijheid komen in vele vormen voor. Sommige zijn brutaal en direct en worden meestal herkend voor wat zij zijn, maar al te vaak zijn ze geraffineerd verpakt en moeilijk te herkennen. Een paar voorbeelden:

• Boekendistributie is een commerciële zaak. Boeken waar weinig vraag naar is worden weinig of niet aangeboden en omgekeerd. Geen censuur maar wel een selectie tegen oa. de boeken die objectivistische gedachten bevatten, zij zijn immers weinig bekend. Daarom is een Libertarisch Boeken Centrum nodig.
• Het drama dat zich in het door socialisten, maar niet alleen door hen, zo verheerlijkte Zweden voltrekt. In Zweden is het al zo dat niet de staat moet aantonen dat iemand een belastingschuld heeft, maar die iemand moet aan de staat bewijzen geen belastingschuld te hebben. Leest u daarbij bv. het overigens in Nederland onbekende boek The New Totalitarians door Roland Huntford, dan voltrekt het drama zich in volle omvang voor uw oog. De recente devaluatie is een logisch gevolg van de ellende.
• Het weelderig tieren van wat ik noem “dakredeneringen”. Schrijvers die moderne filosofen worden genoemd presenteren redeneringen die voor het oog perfect sluiten. Tenzij men de moeite neemt, die velen te veel is, om na te gaan of er onder deze schone “daken” wel een huis staat, om van een stevig fundament maar niet te spreken. Als het dak niet wordt ondersteund kan het slechts van zijn hoogte te pletter vallen. Maar tegen die tijd is de valse redenering al vervangen door een nieuwe van gelijke ondeugdelijke constructie.

Wat sterk is in de moraal probeert men aan te tasten en iedere keer dat het lukt glijdt de maatschappij verder af naar de New Totalitarians of nog erger.

Ik eindig met een boek te noemen, door Ayn Rand hoog geprezen, dat op een totaal andere wijze maatstaven aanreikt om de ontwikkelingen om ons heen te toetsen. Het is Elizabeth Patterson’s The God of the Machine. Zij toont aan hoe het collectivisme en etatisme dé grote lekken zijn waardoor de in de maatschappij aanwezige energie wegstroomt en zo niet ter beschikking komt voor een gezonde welvaartsontwikkeling die de basis is voor ons aller welzijn als vrije individuen. Blijf waakzaam!