Het lijkt wel of de mensheid dagelijks steeds meer geweld pleegt. De kranten staan boordevol met grote koppen over bommengooiende terroristen, politieke moordgroepen, oorlog, martelingen en alle mogelijke andere verschrikkingen. Zo nu en dan is het of de hele wereldbevolking door een collectieve doodswens bezeten wordt, met het gevaar dat het gehele menselijke ras zich in een orgie van geweld zal storten en zich zodoende geheel zal uitroeien.

De meeste mensen en groeperingen hebben een ambivalente houding ten opzichte van geweld. Aan de ene kant heeft men een aangeboren afkeer van dieven, moordenaars en andere geweldplegers. Geen enkele gemeenschap kan dan ook ongecontroleerde agressie dulden. Aan de andere kant zien we dat de meest populaire ontspanning, steeds duidelijker en steeds meer, met geweld wordt overspoeld, iets wat men in het algemeen juist erg opwindend vindt. Vooral als (het) geweld uit naam van een “edele zaak” wordt gepleegd, komt de bijval van alle kanten. De meeste regeringen moedigen geweld tegen mensen met “afwijkende” meningen, dissidenten, of binnen- en buitenlandse “vijanden” zelfs aan.

Waarom, vraagt men zich af, zijn de mensen zo enorm agressief?

Algemene oorzaken

Een merkwaardige verzameling oorzaken van agressie wordt genoemd: b.v. slechte verhoudingen thuis, geen band met de ouders, racisme, leven in een misdadige subcultuur, angst voor een atoomoorlog, de stand van de maan, chemische hersenstoringen, slechte voeding, verontreiniging van de omgeving, oorlogsspeelgoed, geweld op de TV, het morele verval in films, armoede, ongelijkheid, porno, groeiende verwachtingen, lagere moraal, werkeloosheid, de druk van de moderne maatschappij, onzindelijkheid, seksuele taboes, seksuele vrijheid, slechte opvoeding, te hoog gespannen verwachtingen door de ouders, het kleiner worden van gezinnen, overbevolking, eenzaamheid, vervreemding, teveel keus, te weinig keus, slechte genen, jeans, en eveneens “gewoon” de perversiteit van de mens. Het lijkt wel of agressie, net als kanker, door vrijwel alles veroorzaakt wordt.

Het is niet zonder reden dat er zoveel oorzaken voor agressie genoemd worden. De motieven voor agressie zijn n.l. dezelfde als de meeste drijfveren voor het menselijke handelen: het trachten te vervullen van behoeften en wensen. Het is onmogelijk om zich iemand voor te stellen, die geheel zelfbeheerst en geheel voldaan is, die voedsel noch onderdak nodig heeft, die geen seksuele behoeften heeft, helemaal niet nieuwsgierig is, nergens gebrek aan heeft en toch nog zin heeft om iets te doen. Ieder mens heeft doorlopend behoeften aan voeding, kleding, onderdak, seks, vermaak, kennis, affectie, macht en oneindig veel meer. De mens is derhalve altijd tot actie gemotiveerd. Wanneer men geweld als een aanvaardbare en effectieve manier ter vervulling van wensen en behoeften beschouwt, zal men inderdaad geweld gebruiken. Wanneer normale methoden tot vervulling van wensen en behoeften onwerkbaar blijken, wordt het gebruik van geweld al veel aanvaardbaarder voor de betrokkenen. Willen we derhalve de noodzakelijke voorwaarden voor agressie vaststellen, dan zullen we allereerst moeten zoeken naar de oorzaken die ertoe leiden dat men geweld als een acceptabele en effectieve methode beschouwt om zijn doel te bereiken.

Er zijn tenminste zes aanwijsbare oorzaken:

1) Psychische storingen.

2) gevoelens van onmacht t.o.v. de overheid.

3) Afgunst.

4) Onwetendheid.

5) Wanhoop.

6) Hebzucht.

Psychische storingen

1) De “Crimes Passionelles” veroorzaken het overgrote deel van de agressie, buiten beroving en diefstal. Brandstichting en aanrandingen worden meestal door geestelijk gestoorden gepleegd. Niet de Maffia of de aan drugs verslaafden, op zoek naar geld voor een nieuwe dosis, plegen de meeste moorden, maar de familieleden onderling. Het is waarschijnlijker om door Uw partner, dan door een ander te worden vermoord. Psychische storingen ontstaan, evenals agressie, uit een oneindige reeks oorzaken. Aangezien mensen zo’n oneindige verscheidenheid aan gedragingen vertonen, rijst de vraag: Wat is normaal en geestelijk gezond?

Door de humanistische psycholoog Abraham Maslow wordt een norm voor geestelijke gezondheid gesteld die goed met de Libertarische opvattingen overeenstemt. Hij stelt het nl. als het beste, het gelukkigste, het productiefste, het meest creatieve en het meest volkomen menselijke handelen, en niet als het statistische gemiddelde. Kortweg: De mens op zijn best, zoals hij soms inderdaad is. Dat moet de norm voor geestelijke gezondheid zijn. Maslow noemde deze geslaagde specimen: “zelf verwerkelijkers”, ofwel “de groeiende spits van de mensheid”. Wanneer Maslow “zelfverwerkelijkers” vergeleek met mensen die minder voldoening kenden, en die minder creatief en gelukkig waren, stelde hij vast, dat de psychische storingen vooral door frustratie van wat hij noemde, de fundamentele menselijke behoeften veroorzaakt worden. Een fundamentele behoefte is, in tegenstelling tot een afgeleide behoefte, aangeboren en derhalve een biologische en psychologische noodzaak voor het “welzijn” van de mens.

In zijn boek “Toward a Psychology of Being” (1962) geeft Maslow vijf criteria ter onderscheiding van de fundamentele behoeften.

  1. Afwezigheid ervan veroorzaakt ziekten.
  2. Aanwezigheid ervan voorkomt ziekten.
  3. Herstel ervan geneest ziekten.
  4. In bepaalde, zeer complexe gevallen, zal de “beroofde” persoon de voorkeur geven aan het bevredigen van die behoefte boven andere.
  5. Bij een gezond mens is het niet actief, sluimerend, of functioneel niet aanwezig ( want het is bij gezonde mensen een bevredigde behoefte, en een bevredigde behoefte levert geen sterke motivatie. JW).

Maslow kent de volgende vijf behoeften:

  1. Fysiologische Behoeften. (eten, slapen, seks (in de eenvoudigste betekenis), lucht, onderdak.)
  2. Veiligheids Behoeften. (veiligheid, orde, evenwicht.)
  3. Aanhankelijkheids en Liefde Behoeften.
  4. De wens om te Weten en te Begrijpen. (intellectuele nieuwsgierigheid, het zoeken naar de zin van alles)
  5. Esthetische Behoeften, (de behoefte aan schoonheid in het leven).

Agressie is, volgens Maslow, grotendeels het gevolg van frustraties, veroorzaakt door het niet bevredigen van de fundamentele behoeften. Freud, in zijn tijd, vestigde de aandacht op de problemen die voortkomen uit de frustraties van de behoeften aan seks en de slechte familieverhoudingen in de 19e en het begin der 20e eeuw.

Hoewel lang niet alle theorieën van Maslow algemeen aanvaard worden, bestaat er echter geen twijfel over, dat frustratie van de fundamentele behoeften tot geestesziekten, gebrek aan zelfvertrouwen en agressie leidt. Het grootste deel van agressie wordt dus niet door de aard van de mens veroorzaakt, maar is veeleer een menselijke reactie op omstandigheden waarin de fundamentele aspecten worden geminacht, ontkend en niet worden vervuld.

Hiervoor zijn legio voorbeelden.

In de Sovjet Unie, één der meest seksueel onderdrukte en gecontroleerde gemeenschappen op aarde, bloeit het alcoholisme en is huichelarij, diefstal van staatseigendommen en omkoperij “a way of life ” (de gewone manier van leven).

In Noord-Ierland, Zuidoost Azië en de Libanon, waar generatie op generatie onder de doorlopende oorlogsvoering lijdt, voelt niemand zich natuurlijk nog veilig. Onderzoek van psychologen wijst hier dan ook op het bestaan van enorme, algemeen voorkomende wanhoop, angstgevoelens en gevoelens van uitzichtloosheid. Bij kinderen leven deze problemen het sterkst.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR