VB interview met Alphonse Crespo

Zwitserland roept onvermijdelijk het beeld van prachtige skipistes op, heerlijke bergvakanties en een oude traditie van gezond wantrouwen tegenover overheidsbemoeienis. Het Zwitserse kantonstelsel wordt zelfs door Leon LOUW voorgesteld als de oplossing voor Zuid-Afrika. Kortom, een libertarisch paradijs?

Alles wat blinkt is geen goud. Zo omschrijft Alphonse CRESPO zijn geboorteland, terugblikkend naar zijn jarenlange strijd om zijn kinderen een onderwijs van zijn keuze te gunnen in de plaats van het onderwijs dat door anonieme bureaucraten werd vastgesteld. Aanleiding dus om even na te denken over schijn en werkelijkheid van buitenlandse “modellen”.

Alphonse CRESPO is LI-“rep” voor Zwitserland en een trouwe en geapprecieerde deelnemer van de Libertarische Conventies. Voor de lezers van de V R l J B R l E F was hij bereid even in te gaan op zijn geboorteland en wat hij voor elkaar gebracht heeft.

Waarom werd U Libertariër?

Er bestaan heel wat bewegingen die binnen hun denken libertarische standpunten vertolken. Zo was ik lid van IATROS, een internationale beweging van artsen tegen overheidsinterventie in de geneeskunde. Zo ben ik overigens in contact gekomen met de libertarische beweging. Een andere arts van IATROS met wie ik het over homeschooling had, stuurde me eens de “Libertarian Yellow Pages” toe. Daarin las ik een statement van de volontaristen en ik dacht: nou, dat is precies mijn overtuiging! Daarom nam ik contact met Karl WATNER van Baltimore (USA) en vroeg hem of er niet zoiets in Europa bestond. Zo vernam ik van het bestaan van een libertarische internationale en dat ze het jaar voordien haar wereldconventie had gehouden in Zwitserland (Zürich)!

Kunt U Uw “homeschooling-experiment” eens toelichten?

Wel, ik heb vier dochters en dat stelde me voor een praktisch probleem, namelijk hoe hen een degelijk onderwijs te verschaffen zonder te moeten wachten op de afschaffing van de staat. Er bestaan wel privé-scholen in Zwitserland. Doch ze worden door de overheid gesubsidieerd en gecontroleerd. Anderzijds is het te duur een huisleraar te betalen. Daarenboven is het psychologisch ook nuttiger dat kinderen zich onderling kunnen meten bij het verwerven van nieuwe kennis. Samen met andere ouders, die helemaal geen libertariërs zijn maar dezelfde bezorgdheid deelden voor het onderwijs van hun kinderen hebben we dan een jonge leerkracht aangeworven. We bepaalden een minimum-basisprogramma: lezen, schrijven, rekenen, geschiedenis, aardrijkskunde en wetenschappen. Voor muziek, turnen, sport schreven we onze kinderen in bij lokale verenigingen. We startten zonder gebouw. De lessen werden drie maanden in m’n kelder gegeven, drie maanden in de garage van een andere ouder enz. ’s Middags hadden ze geen les. Desondanks leerden ze vlugger dan in de overheidsscholen. Uiteraard hebben we nooit enig officiële toelating gevraagd. We zijn er gewoon mee gestart.

….en hoe reageerde de (kantonale) overheid?

Na zes maanden kregen we een dreigbrief van de voorzitter van het Kanton. Het eerste wat we deden was niets doen. Je mag je nooit laten beïnvloeden door je emoties. Ik informeerde bij de andere ouders. Ze hadden allen dezelfde brief gekregen. We besloten dan ook een gezamenlijk antwoord te schrijven, dat evenwel niet door alle ouders werd medeondertekend. De brief werd door onze juridische adviseur opgesteld en na een goede maand verstuurd. We antwoordden in feite niet maar vroegen gewoon een onderhoud. Wie durft het heden ten dage nog aan een dialoog af te wijzen? Ze konden ons evenwel niets ten laste leggen. De wet verplicht enkel een vergunning voor het opstarten van een school. Doch dit was geen school, maar ouders die een leraar aanwierven! Ze probeerden het op een andere manier: door het sturen van een inspecteur. Maar eerst vond deze man de school niet. Toen hij uiteindelijk toch de klas aantrof was hij zo verbaasd dat kinderen van 5 jaar reeds konden lezen en rekenen, dat hij nadien terugkwam uit puur interesse.

Wat is U het meest bijgebleven van dat boeiende avontuur?

Vooreerst de sterkte van zachte structuren. De afwezigheid van hiërarchie maakt het de overheid zeer moeilijk om ook maar iets te ondernemen. Ze zijn zo gewoon met abstracties te werken – vakbonden, ondernemingen enz. – dat ze ongemakkelijk worden wanneer ze moeten onderhandelen met mensen die niet namens anderen optreden. Vervolgens ben ik verbaasd geweest te zien hoe erg politici verliefd zijn op beton. Als ze over scholen, hospitalen en dergelijke praten, stellen ze zich in feite gebouwen voor. Het peil van het onderwijs of van de gezondheidszorg meten ze in kubieke meters beton. Alleen het tastbare telt. Ze konden zich dan ook nauwelijks voorstellen dat, bij ons, onderwijs zonder schoolgebouw verstrekt werd!

Nu even terug naar de theorie: waar staan de Zwitserse libertariërs anno 1987?

Dat is geen eenvoudige vraag. Enerzijds zijn de Zwitsers er enorm trots op vrij te zijn – of liever – zich vrij te achten. Maar anderzijds wordt het libertarisme slecht beoordeeld. De Zwitsers verdragen niet goed erop gewezen te worden dat ze in de praktijk helemaal niet zo vrij meer zijn. De verwarring tussen politieke vrijheid – met al haar attributen zoals Kantons, Volksinitiative en dergelijke – en individuele vrijheid, is zodanig groot, dat ze onze boodschap soms gewoon niet meer kunnen begrijpen.

Hoe reageert U daarop?

Vooreerst door te zeggen wat ik denk, door “libertarisch” te spreken. Daarna door systematisch te reageren in de lokale media via lezersbrieven, vrije tribunes etc. Meningen die worden uitgesproken gaan nooit volledig verloren. Tevens bieden “one issue”-bewegingen ook heel wat mogelijkheden. Zo nam ik actief deel aan het opzetten van een basisgroep van artsen en patiënten – “CIVISME ET LIBERTE” (burgerschap en vrijheid) – tegen de naasting van een privé-kliniek. We hebben een lokaal referendum kunnen afdwingen en wonnen het pleit, met 2 tegen 1, ondanks het feit dat de hele pers tegen ons was! Dit verhinderde het kanton evenwel niet, drie maanden nadien de kliniek toch, weliswaar op grond van een andere wettelijke bepaling, af te kopen en om te vormen in een ouderengesticht. Het voorval bood ons echter een uitstekend voorbeeld om aan te tonen dat referenda in Zwitserland slechts een instrument van de politieke klasse zijn, waaraan deze laatste slechts gevolg geeft als de burgers “goed” stemmen!

U bent toen niet bij de pakken blijven zitten?

Zeker niet, bij de volgende kantonale verkiezingen hebben we een panel ingericht en op z’n Bill FORSTER’s de 25 kandidaten aangeschreven en hun standpunt gevraagd. Slechts vier antwoorden ons. Toevallig werden juist die vier verkozen! Dit was voor CIVISME ET LIBERTE dan ook een gedroomde aanleiding om weer de media te bekogelen – we zijn zelfs op TV uitgenodigd geweest – met een communiqué. Men kan zich niet inbeelden hoe zelfs een kleine beweging enorme ruchtbaarheid aan haar gedachten kan geven door volgehouden polemieken in kranten. Rechtzettingen en replieken trekken beter de aandacht dan algemene communiqués.

Voor U is een kantonsysteem ook geen ideaal systeem?

Ik zou zelf het tegenovergestelde durven beweren. Democratie is in wezen gevaarlijk. Het geeft de mogelijkheid aan alle “vested interests” om de rest van de bevolking te onderdrukken. Het kantonsysteem versterkt de democratie. Het vermenigvuldigt met 23 de “vested interests” die hun belangen aan de rest van de bevolking kunnen opleggen. Het vermenigvuldigt het aantal politici en ambtenaren, die dan ook een veel grotere greep op uw leven kunnen hebben dan de gedemotiveerde handlanger van verre onefficiënte gecentraliseerde bureaucratieën. Een kantonsysteem is geen decentralisatie naar het individu, maar naar plaatselijke bureaucraten en politici. Wij Zwitsers laten ons misleiden door de mythe van het 14e-eeuws Zwitserland, toen inderdaad de Landsgemeinde nog een vereniging van vrije burgers was. Thans zijn de 23 kantons evenwel verworden tot wettenfabrieken die steeds meer vrijheid beknotten.

Het federalisme is zeker een goede gedachte, maar zoals het meer gebeurt, heeft de verstaatsing ervan tot een wangedrocht geleid: zij die er gebruik van kunnen maken – zij die in de “business of power” aktief zijn – halen er het meeste voordeel uit. Hoe complexer een systeem wordt, des te meer mogelijkheden worden er geboden aan de kleine groep die er de knepen van door heeft, en hoe moeilijker het wordt hun positie te “challengen”. In Zwitserland weet men op voorhand wie “conseiller fédéral” (minister) zal worden. Is dit het ideaal van de aanhangers van democratie? Men kan het federalisme best vergelijken met een wagen: het is een prachtige slee, die …. in de verkeerde richting rijdt.