Een contract is een vrijwillige overeenkomst tussen twee mensen, of vrijwillig georganiseerde groepen, waarbij ieder zich verplicht tot iets. Bijvoorbeeld de één tot het leveren van goederen en de ander tot het betalen van een vastgesteld bedrag binnen een bepaalde tijd.

Een rechtbank of arbitrage-instelling is een instelling waaraan (onder andere) geschillen met betrekking tot contracten kunnen worden voorgelegd (inferieure kwaliteit van geleverde goederen, wanbetaling) en die dan volgens vooraf opgestelde en aan ieder (mogelijk) bekend zijnde regels een uitspraak doet waaraan partijen zich gebonden weten omdat ze dit in het contract hebben vermeld, ofwel omdat ze beide bij dezelfde rechtsinstelling zijn aangesloten (zie D. Friedman The machinery of freedom).

Men is verantwoordelijk voor het nakomen van een contract of men kan met wederzijdse instemming het contract herzien. Geweld betekent dat iemand een ander met behulp van machtsmiddelen tot iets dwingt wat deze persoon zelf niet zou willen (bv. geld afstaan aan een rover met revolver). De geweldpleger kan worden gestraft, men is tenslotte verantwoordelijk voor zijn daden. Als een samenleving besluit geweldplegers te straffen dan zijn er rechtsregels nodig om de strafmaat te bepalen.

In een libertarische samenleving kan niemand worden verplicht voor een ander te leven of te werken (zie de eed van John Galt in Atlas Shrugged). Ieder is verantwoordelijk voor zichzelf. De meeste libertarisch denkenden zullen bovenstaande wel onderschrijven.

Een probleem dat in (min of meer) libertarisch denkende kringen wel eens is gesteld en waarop ik tot nu toe geen antwoord ben tegengekomen, is de zorg voor kinderen. “Men kan geen enkele persoon verplichten voor een ander te werken, dus ook geen ouders voor kinderen” en “Als een ouder een kind mishandelt, dient daarover een gerechtelijke uitspraak te komen, ook in een libertarische maatschappij, maar wie heeft in naam van het kind een contract gesloten?”. Dit zijn uitspraken die ik heb opgevangen.

Niemand heeft in naam van het kind een contract gesloten. Integendeel, de ouders hebben onderling besloten een kind in het leven te roepen. Met andere woorden, met zijn tweeën hebben ze een contract gesloten en dit aan de derde opgelegd zonder deze te (kunnen) raadplegen en dus zonder zijn instemming en zonder dat hij zich heeft kunnen verzetten.

Een contract door een aantal mensen gesloten en aan anderen opgelegd, zonder dat van deze kant verzet mogelijk is, omdat de contractanten over (veel meer) fysieke macht beschikken, is dwang of geweld. Het jonge kind wordt opgevoed. Het worden allerlei regels opgelegd, op het gebied van eetgewoonten, zindelijkheid, waar het wel en niet mag spelen, enz. Regels waar het zich nauwelijks tegen kan verzetten gezien zijn relatief geringe macht. Een keel opzetten is een van de weinige wapens waarover het beschikt.

Het is wel mogelijk dat een kind de behandeling die het in zijn jeugd heeft “genoten” aanvankelijk als geweld zou bestempelen, als het dit woord zou kennen, en zijn ouders voor het gerecht zou willen dagen als het van deze mogelijkheid zou weten, maar dat het later het ondergane geweld positief waardeert en daarvoor zijn ouders zal belonen. Daarom aarzel ik in dit verband het woord “geweld” te gebruiken. Liever noem ik het een eenzijdig contract. “Eenzijdig” want gesloten door één partij en opgelegd aan een andere. “Contract”, want er zijn verplichtingen. De contractant is verantwoordelijk voor het nakomen ervan (hier slechts één partij, de ouders). En als de contractant het contract niet nakomt, kan hij voor een rechtbank worden gedaagd. Hier vervalt het probleem wie uit naam van het kind het contract heeft gesloten. Een ieder die constateert dat het niet wordt nagekomen kan de rechtbank benaderen.

Hier past een aanvulling op de eed van John Galt: men kan niet worden verplicht voor een ander te werken, tenzij men zelf deze verplichting op zich neemt. En men doet dit als men kinderen verwekt.

Het denken over geboorte en opvoeding in contractuele termen roept een aantal problemen op. Eén ervan is de invulling van het contract. Als er in onze samenleving al een soort ongeschreven contract zou bestaan, dan houdt dat waarschijnlijk zo ongeveer in het niet al te veel gebruiken van lichamelijk geweld, het in redelijke mate voeden en kleden van het kind. Het naar school sturen om iets te leren zou erbij kunnen staan, dat is niet duidelijk omdat dat met geweld door de regering wordt afgedwongen. De inhoud zal overigens plaats (cultuur) en tijdgebonden zijn, en verdient nadere bezinning.

Een tweede interessante vraag is hoe kinderen op te voeden in libertarische denkbeelden. Als volgens Ayn Rand de mens een handelaar is in al zijn activiteiten (ook vriendschappen e.d.) dan is een kind dat ook. Het formuleren van een pedagogie en van schoolse activiteiten in termen van ruilhandel is een uitdaging.

Een derde probleem is of alle ouders wel bij een rechtsinstelling zijn aangesloten, Ik neem aan dat in een libertarische samenleving dit voor de meeste mensen wel het geval zal zijn omdat er zoveel zaken per contract worden geregeld.

Er verdwijnen ook een aantal problemen, bv. het adoptieprobleem. In Nederland is adoptie lastig; adoptiefouders worden aan een streng onderzoek onderworpen, biologische ouders echter niet. Er zijn discussies geweest over adoptiefouders die tegen betaling een kind aannamen. Wanneer ouders niet kunnen of willen voldoen aan de contractuele verplichtingen jegens het kind, dan is de laatste er alleen maar bij gebaat dat een ander het contract overneemt en nakomt.

Uiteraard kan niemand worden gedwongen (een deel van) het contract over te nemen en daarmee vervalt dan de belasting ten behoeve van de kinderbijslag e.d.

Samengevat:

Het doen geboren worden en het opvoeden van een kind geniet niet de voorafgaande instemming van een van de partijen, namelijk het kind (mogelijk bij nader inzien ook niet van de andere partij) en is dus een vorm van dwang.

Het is beter om dit proces te zien als een eenzijdig contract omdat de ene partij verplichtingen op zich neemt vergelijkbaar met contractuele verplichtingen. De inhoud van het contract en van een opvoeding op contractbasis moet nog worden bepaald.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR