Clint Eastwood

“Governments don’t give a fair fight or a fair deal” Clint Eastwood werd geboren in San…

“Governments don’t give a fair fight or a fair deal”

Clint Eastwood werd geboren in San Francisco op 31 mei 1930.

In de vijftiger/zestiger jaren speelde hij 8 jaar in de Rawhide tv-serie als voorman Rowdy Yates. Daarna werd hij door Serglo Leone naar Italië gehaald, waar hij een wereldster werd in de trilogie van zgn. spaghettiwesterns met muziek van Ennio Morricone, waarvan The Good, The Bad and The Ugly de bekendste is.

Hij maakt tot dusver 35 films. Een overzicht hiervan (chronologisch en in genre onderverdeeld) is verkrijgbaar a 2,50 (incl. portokosten) bij Jan Smid, Berglusstraat 8, 3054 BM Rotterdam. Begin 1990 komt hopelijk Eastwood’s 36e film in de bioscopen: Pink Cadillac.

Ik ben letterlijk groot geworden met de Clint Eastwood-films: te beginnen met afleveringen van Rawhide in de 50/60-er jaren, via The Good, The Bad, and the Ugly in 1967, tot zijn meest recente film The Dead Pool. De Dirty Harry cyclus, waarvan ik de eerste in 1971 zag, zal best meegewerkt hebben mij verder richting libertarisme c.q. objectivisme te brengen.

In 1970 had ik voor het eerst Ayn Rand gelezen en werd ik (tijdelijk) een hardcore objectivist. Met de film The Outlaw Josey Wales zag ik voor het eerst rationeel-anarchistische denkbeelden op het scherm (zie elders in deze Vrijbrief voor een recensie). De Clint Eastwood-films geven op onderhoudende wijze vorm aan een rechtvaardigheidsbegrip dat libertariërs zal aanspreken. Met de bureaucraten en politici die ons voortdurend lastig vallen wordt netjes afgerekend. De films van Clint Eastwood laten zien waarom ieder mens de vrijheid moet hebben zichzelf te kunnen bewapenen. Het is altijd prettig wanneer goed en kwaad zo duidelijk tegenover elkaar staan, zoals dat in werkelijkheid ook het geval is, in tegenstelling tot wat collectivisten ons willen doen geloven. Het is nog prettiger wanneer het goede het kwade overwint. “Come on punk, make my day” zegt Dirty Harry tegen een misdadiger die aarzelt of hij zijn pistool op Harry zal richten. “Ask yourself, punk, is this your lucky day?” Eastwood speelt altijd de meedogenloze smeris in zijn politiefilms.

In Coogan’s Bluff is hij een deputy sheriff die van het platteland naar New York wordt gestuurd om daar een moordenaar op te sporen. Hij heeft uiteraard geen enkel respect voor de bureaucratie van politie en politiek. (Deze film leidde tot de tv-serie McCloud). Daarna kwam de Dirty Harry-serie waarin Clint Eastwood een keiharde smeris in San Franscisco speelt. Als Harry Callahan opereert hij even zelfstandig en eigengereid als een sheriff uit het oude Wilde Westen.

Veel recensenten vinden Dirty Harry een fascistische smeris – net als libertariërs vaak voor fascisten worden uitgemaakt vanwege hun opvattingen over rechtvaardigheid.

Harry vervolgt geen mensen die alleen maar de wet overtreden, zonder daarbij andere te benadelen. Hij richt zich op het echte tuig: gewelddadige criminelen en politici die door middel van allerlei bureaucratische maatregelen, ten behoeve van hun “sociale” image, de politie het werken onmogelijk maken. Op de vraag of zijn films (met name de Dirty Harrycyclus) niet pleitbezorgers zijn voor een politiestaat antwoordt Eastwood: ,,Nee. Iedereen kan toch zien wat er zou gebeuren als de ordehandhavers zich alles konden permitteren. Dat zou heel gevaarlijk zijn. Maar het tegendeel is ook waar: wie de wetten smoort vraagt om misdaad en corruptie. Dat is het andere uiterste” (uit HUMO).

(De Nederlandse samenleving zou een paar Dirty Harry’s goed kunnen gebruiken!).

In Sudden Impact laat Dirty Harry zien dat hij er alle begrip voor heeft als mensen het recht in eigen hand nemen. Hij helpt het slachtoffer van een verkrachting (gespeeld door Sondra Locke) bij het opsporen van – en wraak nemen op – de daders. Deze film is een voorloper van de zogenaamde vigilante-film, die later door de Vrijbrief behandeld zullen worden.

The Dead Pool, de meest recente Dirty Harry-film, is mede geschreven door Durk Paerson en Sandy Shaw, beiden bekende libertariërs, die met name actief zijn op het gebied van levensverlenging. Naast cowboy en smeris, heeft Clint Eastwood ook zijn sporen verdiend als oorlogsheld. Bekend zijn de prachtige films Where Eagles Dare (met Richard Burton) en Kelly’s Heroes (een komedie met Telly “Kojak” Savalas en Donald Sutherland als hippie-tankcommandant).

In Heartbreak Ridge, de enige film die ik ken over de Amerikaanse invasie in Grenada, speelt Eastwood de rol van een bikkelharde sergeant bij de mariniers die een peloton groentjes moet opleiden. Sergeant Highway is een ijzervreter met schorre stem die er geen doekjes om windt (hij wekt de boys met “drop your cocks and put on your socks”). Hij heeft alleen respect voor integriteit. Je krijgt het niet vanwege je strepen en/of sterren. Net als John Wayne, die in 1972 en 1973 zijn eerste plaats als populairste acteur (“box office star”) in Amerika moet afstaan aan Clint Eastwood, is Eastwood als acteur een charismatische, dominante persoonlijkheid die heroïsche waarden uitstraalt: taaiheid, kracht, onafhankelijkheid, scherpzinnigheid, sluwheid, gezond verstand. Zijn psychologie – de manier waarop hij denkt en de wereld bekijkt – heeft overeenkomsten met die van de individualistische romanpersonages van Ayn Rand (John Galt, Howard Roark, enz.).

Hij wordt vaak getypeerd als de All American super(anti-)held.

Een van de boeiendste facetten van zijn speelwijze is de bevreemding die uit zijn gezicht straalt over de complexiteiten die om hem heen plaatsvinden. Dit komt met name uitstekend tot uiting in zijn Dirty Harry-rollen als hij te maken krijgt met strebers, bureaucraten, en sociale wetgevingen zoals positieve discriminatie. Veel libertariërs zullen dit bij zichzelf herkennen: verbazing over de maffe wereld waarin we leven, gevolgd door ergernis en kwaadheid om alle corruptie, bemoeizucht en regelarij. Clint Eastwood speelt (en is?) de loner die anderen angst inboezemt. Ze zijn bang voor de snelheid waarmee hij zijn vuurwapen trekt en de precisie van zijn schoten. Dit wordt versterkt door “het beroemde versmallen van de ogen, het gesis van de stem – noem het intensiteit of schokeffect – een manier van doen waarmee iedere subtiliteit even doeltreffend wordt afgeweerd als met een vernietigend antwoord”. Nog banger zijn ze voor wat hij in hun bewustzijn oproept: het idee dat de rechtvaardigheid hen uiteindelijk zal treffen.

De professionele instelling van Clint Eastwood blijkt uit zijn persoonlijk credo, dat voor hem zowel op zijn acteer- als zijn regisseerwerk van toepassing is: “Ik geloof eenvoudigweg dat ieder zijn werk moet kennen en dat goed moet doen, of anders ander werk moet zoeken”. Hij is nooit te beroerd om risico’s te nemen – niet alleen op het fysieke vlak (hij doet veel van het stuntwerk in zijn films zelf), maar ook in de keuze van zijn films en rollen. De film Honkytonk Man werd als gewaagd beschouwd omdat deze geheel anders was dan de films waar mee hij zijn grote populariteit verwierf. In de film Tightrope speelt hij een smeris die aan zichzelf twijfelt, in tegenstelling tot Dirty Harry. “Geen enkele andere grote ster zou het erop gewaagd hebben te doen wat hij deed in Tightrope. Het verhaal draait om Wes Block, een politieman die op het spoor is van een lustmoordenaar, maar die zelf onderhevig is aan de vele verwrongen, gewelddadige driften die van een onlangs gescheiden man een moordenaar kunnen maken.

In deze rol laat hij ook de aantrekkingskracht van het slechte zien: “Er is een donkere kant in ons allen. Sommigen uiten het. Anderen proberen het te beheersen. De meesten balanceren tussen de twee”, zegt Janet Mac Lachan in Tightrope, waarmee de titel van de film (tightrope = smalle koord) duidelijk wordt verklaard. Tightrope wordt door sommigen beschouwd als de belangrijkste Amerikaanse film over harde seks in jaren.

Eastwood was ook actief als regisseur. In die “rol” toonde hij dat hij in werkelijkheid dezelfde mentaliteit had die hij als acteur had laten zien. Volgens het Amerikaanse libertarische maandblad Reason Magazine heeft hij vrijwel altijd de volledige creatieve leiding in zijn films opgeëist en gekregen. “Regisseren is de kunst van het interpreteren, in tegenstelling tot schrijven dat een creatieve kunst is. Ik maak gewoon de films waar ik zin in heb, ik geloof niet in marktonderzoeken en opiniepeilingen, ik vertrouw op mijn instinct. Op mijn instinct heb ik zo Pale Rider gemaakt, toen niemand nog in westerns geloofde” (uit HUMO).

Hij zou liever niet willen repeteren en het zo mogelijk bij slechts één opname houden. Zo zorgt hij ervoor dat zijn films goedkoop blijven en op tijd klaar zijn.

Inmiddels heeft hij een eigen filmbedrijf, Malpaso Company, dat de meeste van zijn recente films heeft geproduceerd.

In 1984 werd Eastwood met ruime meerderheid van stemmen gekozen tot burgemeester van Carmel, een klein stadje onder San Francisco met 4700 inwoners, voornamelijk kunstenaars. Het plaatsje trekt zeer veel toeristen, des te meer sinds Eastwood burgemeester is. Hij beloofde maatregelen tegen de verkeersdrukte, meer parkeerplaatsen en openbare toiletten. Hij ontsloeg meteen vier leden van een planningcommissie. Op de eerste vergadering van de nieuwe gemeenteraad werd onmiddellijk besloten dat het afsteken van vuurwerk (bijv. ter viering van de Amerikaanse Onafhankelijkheid) voortaan verboden was en dat er eindelijk ijs mocht worden verkocht. Zijn voorganger had dit laatste verboden vanuit de redenering dat van ijscokraampjes disco’s komen, en vervolgens drugs en misdaad.

Hij ontpopte zich als een uiterst bekwame burgemeester, een geduldige maar strak leidende democraat, en dat voor 200 dollar per maand als vergoeding. In 1988 trad hij weer af. Veel burgers van Carmel zouden hem gevraagd hebben zich niet herkiesbaar te stellen omdat er verschrikkelijk veel toeristen het stadje bezochten om hem te zien. Hij zelf zei zich meer met zijn films en kinderen bezig te willen houden.

“Straks president?” riepen velen! Volgens anderen heeft hij nog meer politieke aspiraties: gouverneur van Californië en president van de VS (net als Reagan) Hij zelf zegt geen politieke ambities te hebben. Misschien toch een idee voor de Amerikaanse Libertarische Partij?

Aan geld heeft hij in ieder geval geen gebrek: hij is een van de rijkste mensen ter wereld. Hij zou bekend staan als een van de grootste gierigaards van Hollywood, maar zo’n etiket krijg je net zo makkelijk en vanuit dezelfde ideologie opgeplakt als het etiket .egoïst’.

In een interview gepubliceerd in HUMO verklaarde hij:

“Ik heb geen politieke gedachten, Ik denk en voel als een individualist. Ik geloof in mensen die doen wat ze willen zolang ze anderen maar geen pijn doen. In dat opzicht ben ik een klassieke liberaal, in de 19e eeuwse betekenis van het woord. Ik wil anderen niet zien lijden. Daarom ben ik tegen vredesactivisten die zo gewelddadig optreden dat ze op den duur anderen zouden doden voor hun ideaal. Hetzelfde geldt voor religieuze fanaten die doden in de naam van God. Als je zegt voor het leven te zijn, hoe kun je dan een bom leggen in een abortuskliniek en het risico lopen mensen te doden!”.

Op de vraag of hij de uitstraling van een macho heeft: “Ik ben een acteur die rollen speelt. Wanneer mensen denken dat je het karakter werkelijk bent, heb je ze overtuigd. En dat is waar een acteur naar streeft. En dat ik bekend sta als een macho vind ik prima. Macho’s zijn de aardigste mensen. Het zijn mensen die zelfvertrouwen hebben en zich lekker voelen in hun vel. Zij hebben het niet nodig om deuren in te trappen, vrouwen te mishandelen of homo’s belachelijk te maken.”

Interviewer: Maak je je geen zorgen over je morele verantwoordelijkheid?

“Hoe bedoel je?”

Interviewer: Je zou bijvoorbeeld kunnen stellen dat Dirty Harry criminelen eerder stimuleert dan ze bekeert.

“Ik heb geen enkel moreel probleem met deze films. Voor mij is het allemaal fantasie”.

Interviewer: Kom nou. In Sudden Impact schiet een vrouw drie mannen in hun ballen. Misschien breng je bepaalde vrouwen wel op een idee.

“Ik denk niet dat mijn films dit soort dingen stimuleren. De toeschouwers zitten enkel te kijken en zeggen: Ik bewonder de eigengereidheid. Ik wou dat ik ook de moed had mijn baas de waarheid te zeggen en dat ik mijn leven even goed onder controle had. In onze maatschappij wordt alles min of meer voor ons gecontroleerd. We groeien op en alles ligt in zekere mate al vast. Daarom dwepen zoveel mensen met een origineel iemand als Dirty Harry. De gemiddelde toeschouwer denkt: Tjonge, als ik in de puree zit, zou ik wat graag een kerel als Harry aan mijn zijde hebben.”

Interviewer: Denk je dat het publiek je ziet als een acteur die rollen speelt of als een imaginaire held die Clint Eastwood heet?

“Het publiek begrijpt volgens mij wel dat je als acteur verschillende rollen speelt. Maar in dit tijdperk van bureaucratie waarin het leven alsmaar complexer wordt met belastingen en politiek alom, is er behoefte aan een imaginaire held, een kerel die een aantal dingen in zijn eentje kan klaren. Die fantasie over mij bestaat dus wel. Ik denk dat het een soort bewondering is. Misschien dat sommige groeperingen dit zullen trachten te onderdrukken of er tegen in willen gaan, maar die fantasie zal wel blijven voortbestaan”.

Interviewer: Hou je zelf van dat beeld?

“Ja, ik hou van individualiteit. Ik denk dat ik vooral individualisten graag mag.”

Interviewer: Denk je dat naarmate de geschiedenis verder schrijdt, zulke mensen zullen triomferen of eerder het onderspit zullen delven?

“Wie zal het zeggen? Misschien zullen individualisten sneller tot het rijk van de verbeelding gaan behoren naarmate ze verstikt worden door de beschaving en de enorme mensenmassa. Als je in Orwell’s 1984 leefde en naar een van mijn films keek, dan zou je het besterven van de schok. En tegelijkertijd houdt de held de mensen voor dat er nog hoop is voor het individu”.