Zijn er (nog) series op tv die op de een of andere manier libertarische waarden uitdragen? Ik…
Zijn er (nog) series op tv die op de een of andere manier libertarische waarden uitdragen? Ik kan me er voor de vuist weg geen enkele voor de geest halen. In het verleden zal dat overigens niet veel anders zijn geweest. Een uitzondering, en wellicht voor libertariërs interessant om te weten, is de Engelse televisieserie The Prisoner, waarvan 17 afleveringen werden uitgezonden tussen 1 oktober 1967 en 21 januari 1968. In Nederland zijn eind jaren zestig onder de naam De Gevangene ook een aantal van deze afleveringen vertoond.
The Prisoner vormde een vervolg op de serie Danger Man, waarin de rol van de Britse geheime agent John Drake werd vertolkt door Patrick McGoohan. McGoohan had in 1959 de Britse Critics Award for Best Actor of the Year gewonnen voor zijn vertolking van Brand in het gelijknamige toneelstuk van Ibsen. De manier waarop hij Drake speelde in Danger Man tilde de serie ver boven gelijksoortige producten uit. Hij speelde Drake niet slechts als iemand met fysieke moed, maar ook als een intelligent mens met een groot gevoel voor eigenwaarde die niet bereid was om zichzelf of zijn principes ondergeschikt te maken aan intriges en geweld. Danger Man werd dan ook een succes: er werden niet minder dan 88 afleveringen van gemaakt. In de loop der tijd werd McGoohans invloed in de serie steeds groter. Een aantal afleveringen schreef en regisseerde hij zelf. In The Prisoner nam hij het heft geheel in handen: de serie werd bedacht, geregisseerd en voor een groot deel geschreven door McGoohan.
Het thema van The Prisoner is het individu tegenover het collectief, zelfstandigheid versus reglementering en gelijkvormigheid. In de eerste aflevering neemt John Drake zijn ontslag bij de Geheime Dienst. Hierop wordt hij door zijn voormalige werkgever opgesloten als een naamloos wezen in een speciaal soort dorp, dat nog het meeste lijkt op een dure badplaats aan zee. Hij wordt als nummer 6 geplaatst tussen vele andere naamloze en genummerde personen. Het doel van zijn gevangenbewaarders is om zijn identiteit te breken, om hem te doen conformeren aan het systeem, en er op deze manier achter te komen wat hem bewoog ontslag te nemen en hem te dwingen weer dienst te nemen. Hiervoor is het voldoende als men er in slaagt hem ook maar de geringste medewerking te laten verlenen aan het systeem, want dat zou betekenen dat hij verraad zou plegen aan zijn gevoel van eigenwaarde. Drake weigert echter stelselmatig om ook maar iets van zijn principes in te leveren. Op basis van dit gegeven volgen nog 16 afleveringen, die ieder een afzonderlijk verhaal vormen (en dus los van elkaar gezien kunnen worden).
In The Prisoner is een duidelijke parallel te zien met Ayn Rand’s Atlas Shrugged, met name wat betreft het idee van de “sanction of the victim” (de instemming van het slachtoffe”). Dit houdt in dat elke vorm van kwaad (bijvoorbeeld de dwang van een collectivistisch systeem of overheidsapparaat, alleen maar mogelijk is doordat de slachtoffers zelf hieraan hun medewerking verlenen, namelijk door – bewust of onbewust – in te stemmen met de situatie. Het begin van iedere aflevering van The Prisoner bevat dezelfde dialoog:
“Waar ben ik?”
“In het Dorp.”
“Wat wilt u van me?”
“Informatie”
“Dat krijgt u niet.”
“Reken maar van wel”
“Wie bent u?”
“De nieuwe nummer 2”
“Wie is nummer 1?”
“Jij bent nummer 6”.
“Ik ben geen nummer. Ik ben een vrij man”
(schamper gelach)
Hoewel The Prisoner door de kijkers zeer werd gewaardeerd, kenmerkten veel kritieken in Engeland zich door een volslagen gebrek aan begrip voor de onderliggende morele waarden van de serie. In de vooraanstaande Engelse krant The Daily Telegraph (zeker geen links bolwerk) werd de laatste aflevering afgedaan als een “berg flauwekul”. Hieruit blijkt weer eens hoe buitenaards begrippen als individualisme en individuele vrijheid voor veel mensen tegenwoordig overkomen. Voor deze mensen zal de geest van de Gevangene al net zo’n raadsel zijn en blijven als voor zijn fictieve werkgevers van de Geheime Dienst.
(Ontleend aan Chris Tame,Different Values: An Analysis of Patrick McGoohan’s ,The Prisoner1, Libertarian Reprints, nr, 1, geen datum, uitgegeven door de Libertarian Alliance, c/o 3 Langley Court, Covent Garden, Londen WC2E 9JY.
Zie ook Lee Roger Taylor Jr., The Prisoner” and the Question of Identity, Cultural Notes, nr. 13, 1987, eveneens een uitgave van de Libertarian Alliance.).