1. Die land Uit de brochure ‘Dit is Suid-Afrika’ “saamgestel deur die Publikasie…
1. Die land
Uit de brochure ‘Dit is Suid-Afrika’ “saamgestel deur die Publikasie Afdeling van die Buro vir Inligting, Privaatsak x745, Pretoria 0001”:
Volgens die definisie van die W (Red.: Verenigde Naties) is Suid-Afrika nog ’n ontwikkelende land, maar op die vasteland van Afrika het Suid-Afrika verreweg die hoogste vlak van ontwikkeling bereik, Suid-Afrika, met inbegrip van die ses selfregerende Swart nasionale state, beslaan slegs 4 persent van die oppervlakte van Afrika en het 6,5 persent van die vasteland se bevolking (Red.: deze zes landen zijn de vier onafhankelijke thuislanden Ciskei, Transkei, Venda en Bophuthatswana, alsmede Swaziland en Lesotho, die rechtstreeks vanuit het koloniale regime onafhankelijk werden). Toglewer die land 25 persent van Afrika se bruto nasionale produk, 40 persent van die nywerheidsproduk en 45 persent van die mynbouproduksie. Suid-Afrika het ook 46 persent van alle motorvoertuie en 36 persent van alle telefone in Afrika en gebruik 66 persent van al die staal en elektrisiteit.
Sowat 70 persent van alle volwassenes is geletterd, vergeleke met 47 persent in Kenia en 34 persent in Nigeria. Daar is een geneesheer vir elke 1.500 mense. Dit is ses keer meer as in Afrika in sy geheel. Die Republiek is die ekonomiese spil van die hele Suider- Afrika, ’n streek van 12 lande met ’n bevolking van 100 miljoen en ’n oppervlakte gelyk aan die van Wes-Europa. Suid-Afrika lewer 80 persent van die bruto nasionale produk van dié streek, wat in ’n groot mate van die Republiek se infrastruktuur (vervoer en fabriekswese), arbeidsmarkt en kundigheid vir sy sosiaal-ekonomiese ontwikkeling en selfs voortbestaan afhanklik is.
Sewe lande in die binneland se enigste betroubare verbinding met die buitewêreld is die Suid-Afrikaanse vervoernetwerk. Sowat 350.000 vreemde Swartes werk wettig in die Republiek. Hulle stuur of neem elke jaar tot R600 miljoen huis toe en dié bedrag vereenwoordig ’n aansienlike deel van die inkomste van die lande van herkoms (Red.: de cijfers betreffen 1985-in’85 stond de Rand ong. BFr. 30 of Hlf. 1,75, thans in ’88 BFr. 16 of Hlf. 0,85 – 600 miljoen gedeeld door 350.000 is R 1.715. Een gemiddelde vreemde arbeider spaarde dus in ’85 BFr. 51.000 of Hfl. 3.000).
Baie (Red.: Vele) ontwikkelingsprojekte in die streek word deur Suid-Afrikaanse bronne gefinansier en gebou deur Suid-Afrikaners wat met die toestande van Afrika vertroud is. Die Republiek is ook ’n betroubare leweransier van masjinerie, onderdele, produksie- en verbruiksgoedere -veral voedsel- vir die streek. Die handel tussen die Republiek en die res van Afrika beloop thans meer als R2 biljoen per jaar (Red.: waarschijnlijk Amerikaans taalgebruik – one billion is één miljard – één biljoen is hier duizend miljard).
Die land se vernaamste handelsvennote is die EEG-lande (met inbegrip van Brittanje), die VSA, Kanada, Japan en die Republiek van China. Die vernaamste invoer is kapitaalgoedere, produsenteware en grondstowwe vir die fabriekswese. Die vernaamste uitvoer is mineraalertse, metale, chemikalieë, maschinerie en vervoertoerusting, asook landbouproducte soos wol, suiker en vrugte. Die invoer-en uitvoerhandel tesame kom op 60 persent van die bruto huishoudelike produk te staan -een van die hoogste verhoudings ter wereld.
Suid-Afrika het meer minerale as die meeste andere lande. Die land beskik oor die grootste reserwes goud, chroom, platina, vanadium, mangaan, andalusiet en vloeispaat, asook groot afsettings van ander belangrike minerale soos steenkool, uraan, diamante, ystererts, antimoon, asbes, nikkel en fosfate. Die land se strategiese belangrikheid vir die Weste strek egter veel verder as sy rykdom aan minerale. Suid-Afrika Ie langs die vernaamste seeroete tussen die Ooste en die Weste waarlangs die meeste van die Weste se olievoorraad vervoer word. Die Republiek het nog altyd sterk standpunt teen Kommunisme ingeneem en in die afgelope 20 jaar ’n weermag uit eie bronne opgebou en toegerus wat algemeen as die sterkste op die vasteland van Afrika erken word.
Die demokrasie is in die jongste verlede op alle regeringsvlakke verbreed, ’n Nuwe grondwet is in September 1984 ingestel wat die Kleurlingeen Indiërs verteenwoordiging in die Parlement gee. Die Regering het hom ook tot demokratiese magsdeling met Swartes verbind en het alle leiers wat geweld afsweer genooi om saam ’n grondwet te beding wat alle gemeenskappe ’n regmatige aandeel in die regering van die land sal verseker. Intussen kan Swartes vir hul eie plaaslike owerhede (36 volwaardige stadsrade en 260 dorpskomitees) sten. Hulle het ook ’n aandeel in die nuwe provinsiale bestuurstelsel. Swartes kan ook aan die gereelde verkiesïngs deelneem om die regerings van die ses selfregerende nasionale state saam te stel.
Uit de andere hoofdstukken van deze brochure van 152 bladzijden (kan op bovenvermeld adres besteld worden en waarschijnlijk ook op de Z-Afrikaanse ambassades, in het Afrikaans of in het Engels): Suid-Afrika is… byna so groot soos Wes-Duitsland, Frankryk en Italië, Nederland en België saam. De Kuslyn is 3.000 km. lank. Suid-Afrika se gesonde en verfrissende klimaat is die gevolg van die ligging van die land, die seestrome en die topografie … plato redelik hoog (gemiddeld 1200 m.) en geleidelik hoer word van suid naar noord, bly die temperature taamlik eenvormig …gemiddelde jaarlykse temperatuur van Kaapstad is 17°C, die van Pretoria 17,5°C…. gemiddelde getal ure sonskyn per dag wissel van 7,5 tot 9,4, vergeleke met 3,8 uur in Londen en 6,9 in New York …oor die algemeen ’n droe land. Die gemiddelde jaarlikse reënval is slegs 464 mm., vergeleke met 854 mm. vir die wereld in sy geheel … Die warme Mosambiek-Agulhasstroom (Indiese Oseaan) vloei suidwaarts langs die ooskus en weskus tot by Kaappunt, en die koue Beguelastroom (Atlantiese Oseaan) vloei noordwaarts langs die weskus.
In 1984 is die totale bevolking op 26,7 miljoen geraam. Hierby is ingesluit 4,5 miljoene Swartes wat de jure burgers van die vier onafhankelike nasionale state was maar in Suid-Afrika gewoon het. Van die totaal was 4,8 miljoen Blankes, 2,8 miljoen Kleurlinge (Red.: Gemengd bloed), 880.000 Asiërs en 18,2 miljoen Swartes (is nie ’n enkele homogene groep nie, minstens nege groot afsonderlijke etniese groepe met elk sy eie Kultuuridentiteit, met inbegrip van ’n eie taal en maatskaplike stelsel, asook sy eie tradisionele gebied wat in die loop van eeue beset is).
Interessant om hier aan toe te voegen is het volgende.
De lonen voor zowel geschoolde als ongeschoolde arbeiders zijn veruit de hoogste van heel Afrika. De minste, ongeschoolde arbeider verdient R600 per maand (cijfers 1988), ongeveer het jaarinkomen van een gemiddeld arbeider in haast alle andere Afrikaanse landen, zeker beneden de Sahara, en zelfs sommige aan de Middellandse zee. Een mijnwerker verdient minstens R 1.000, plus gratis maaltijden, slaapgelegenheid en elk jaar acht weken of meer betaald verlof in eigen streek of land. Het is wel zo dat de werkweek over zes dagen en 48 uur loopt. Regelmatig mag ook hun vrouw overkomen. Gedurende die periode krijgen ze een eigen huis ter beschikking. Ietwat geschoolde zwarten, zoals eenvoudige administratieve krachten, verdienen minstens R2.000 per maand, een inkomen vergelijkbaar met het onze in West-Europa. Voor would-be emigranten zijn er trouwens enorme mogelijkheden. Wat zij het beste kunnen doen is met een toeristenvisum ter plaatse gaan kijken. Voor heel veel beroepen, waarvoor slechts weinig vakkennis is vereist of waarvoor door het bedrijf zelf een opleiding wordt verzekerd, wordt niet geadverteerd in het buitenland. De werkloosheidsgraad is gering en toelating voor immigratie wordt gemakkelijk verkregen, vooral als men door een werkgever wordt gesteund. De toekomst van Zuid-Afrika onzeker? Mijns inziens niet meer dan in West-Europa. Ook hier wordt de vrijheid meer en meer gereduceerd. Hoe komt dat hier slechts weinigen zich tegen deze trend verzetten. In Zuid-Afrika bestaan tenminste behoorlijke organisaties, via dewelke iedereen kan meetimmeren aan de eigen toekomst. Dit wordt in de volgende bladzijden toegelicht.
2. Die Belofte
Daar is nuwe vergesichte wat wink,
onbekende uitdaging: wat wag,
doelwitte om te bereik, ontdekkings om te ervaar…
Daar is opwindende avonture
wonderlike ervarings om te belevve geleenthede
vir elkeen om na te strewe…
Daar is eindelose moontlikhede
in elke gegewe oomblik
en die belofte van sikses met elke nuwe dag…
Daar is geen perke aan die vreugde
en die rijke vervulling wat ons kan ervaar nie
indien ons ons doel voor oè hou
en weet verweseliking wag
na Amanda Bradley
Twintig jaar geleden liep Mare Swanepoel, zoals hij dikwijls deed, langs de titels van de laatste aanwinsten van de door hem geprefereerde boekwinkel. Zijn aandacht werd getrokken door een kleine, dunne paperback. „Hé”, dacht hij, „wat een eigenaardige titel!” Hij kocht hem en wijzigde daarmee grondig zijn verdere levensloop. Toen was hij nog leraar in de wiskunde en de fysica. Zijn aankoop leidde uiteindelijk tot de huidige Free Market Foundation of Southern Africa, Johannesburg, die meer dan veertig mensen fulltime tewerkstelt, tot einde vorig jaar meer dan 200.000 mensen, zwarte en blanke personen van grote Zuid-Afrikaanse bedrijven, die hij via een videocursus heel behoorlijk een aantal begrippen heeft bijgebracht waarop een op vrijheid gestoelde economie steunt, plus daarenboven de essentie van een systeem dat de apartheid ‘With Justice for All’ kan oplossen. ‘With Justice for All’ is de titel die de videocursus heeft meegekregen.
Het boekje dat Marc Swanepoel had gekocht, voor amper enkele Rands, was ‘The Virtue of Selfishness’ van auteur en filosofe Ayn Rand (New American Library, Signet Books U.S.A. – nog steeds in de handel). Eén Rand voor de prijs van enkele Rands!.
Het maakte zoveel indruk op hem dat hij meteen al haar andere werken kocht. Eerst de non-fiction, relatief veel later pas de fiction. Tussendoor had hij Ludwig von Mises’ Human Action ontdekt en gelezen, alsmede diverse werken van Rothbard en Hayek.
Zoals voor zovelen voor hem, was de ontdekking van die objectieve en subjectieve vrijheidstheorieën een ware openbaring. Zoals al zijn voorgangers dacht ook hij dat anderen even enthousiast zouden zijn na hun eerste kennismaking en besloot ook hij die kennismaking in de hand te gaan werken. Ook hij onderging de ontgoocheling dat deze verwachting een ijdele hoop bleek te zijn en ook hij weet de schuld aan zichzelf: „Dan leggen we het niet goed uit.” Zo besloot ook hij!
In 1972, na tussendoor -gemotiveerd door zijn nieuwe, filosofische studies- een B.A. gehaald te hebben in filosofie en psychologie, besluit hij er echt werk van te maken en onderneemt een reis naar de V.S. Hij maakt er kennis met talrijke auteurs en libertarische centra. Hij bezoekt ‘Laissez Faire Books’, toen nog in Mercer Street, New York, en ‘The Objectivist Bookservice’. Dit laatste bezoek was een schot in de roos. Op zijn aandringen, en tegen hun gewoonte in, geven ze hem het adres van een andere klant in Zuid-Afrika, een advocaat, Ed Emary. Na de eerder toevallige aankoop van The Virtue of Selfishness, was dit een tweede kleine omstandigheid met even ingrijpende gevolgen als de eerste.
Na zijn terugkeer en een lang telefonisch gesprek met Emary besluiten ze elkaar te ontmoeten. Ze waren met z’n drieën: Ed Emary had, haast terloops, voorgesteld een vriend, ook advocaat, mee te brengen ‘die zich er ook wel voor interesseerde’. Dat was dan een derde kleine toevallige factor -voor zover zulke dingen toeval kunnen zijn- met grote gevolgen, want de naam van die vriend was Leon Louw. Drie, op zichzelf bekeken, heel kleine omstandigheden maar die, samengebracht, mede hebben geleid tot ’s werelds meest efficiënte, meest succesrijke en -last but certainly not least prima winstgevende organisatie ter verdediging van ’s mens economische én persoonlijke vrijheid, The Free Market Foundation of Southern Africa.
Na hun eerste kennismaking besluit het drietal elkaar maandelijks te ontmoeten. De drie worden echter al snel zeven: Lynn Freeman, thans de levenspartner van Marc Swanepoel, Fred Macaskill, Mike Lillard, een Amerikaan die in Zuid-Afrika leeft, en André Spies, die velen onder ons kennen omdat hij later enkele jaren in Brussel heeft gewoond (daarna op het eiland Man – hij schijnt thans in de V .S. te wonen). Leon Louw’s vrouw, Frances Kendall, raakt ook geïnteresseerd en bestudeert de theorieën, maar aan de Free Market Foundation heeft ze nooit rechtstreeks deelgenomen.
Hun activiteit bestond toen, vooral, in het geven van voordrachten.
In 1975 worden ze meer formeel, en het is dan dat zij de FMF vormen. Ze starten ook meteen nieuwsbrief The Individualist – Die Individuali’. Marc Swanepoel is de hoofdredacteur. Aan te stippen dat hij tevens de Zuid-Afrikaanse correspondent was, van ’71 tot ’75, van het Amerikaanse libertarische magazine REASON.
In 1977 worden ze gecontacteerd door de Zuid-Afrikaanse Handelskamer. Ter gelegenheid van een belangrijke en drukbezochte bijeenkomst in een groot hotel van Johannesburg, komt een formele samenwerking tot stand met deze organisatie van Zuid-Afrikaanse werkgevers. De Free Market Foundation wordt gereorganiseerd en aangepast, het bestuur wordt behoorlijk uitgebreid: het is de ‘tweede uitgave’ van FMF. Voortaan is het The Free Market Foundation of Southern Afica. Om hun vrijheid te bewaren om alle onderwerpen te behandelen resp. te bestuderen, niet uitsluitend de economische, wordt The Individualist uit de FMF getrokken. Voortaan is Frances Kendall de hoofdredactrice.
De samenwerking heeft ook een financieel zijde en nog andere mensen kunnen zich nu fulltime inzetten: Leon Louw, die zijn advocatenpartnership ervoor opgeeft, Eustace Davie, een bekende figuur op de internationale libertarische conventies, en nog anderen. De activiteiten zijn nog steeds gericht op voordrachten, maar nu nemen ze de vorm aan van ware seminaries over de principes van een economische vrije markt voor het personeel en de directieleden van grote Zuid-Afrikaanse bedrijven.
Het was een idee van Marc Swanepoel -om de ‘vormingsproductiviteit’ zo hoog mogelijk op te drijvende cursussen per videoband te organiseren.
Hij ontwierp zelf de teksten, en in 1985 werd het idee gerealiseerd: 16 lessen van elk een half uur, twee op één videoband. Acht bandjes dus,waarbij acht werkboeken horen, met vragen, oefeningen, samenvattingen en schriftelijke toelichtingen. De productiekosten bedroegen R600.000. Hij vond voor R200.000 sponsors (het mijnfinancieringshuis Gold Fields en The Gencor Development Fund). De rest moest uit eigen middelen en eigen financiering komen.
Het op de markt brengen gebeurt als volgt:
Het bedrijf (de ‘klant’) koop de complete set, acht bandjes en acht werkboeken, voor R4.400. Bovendien stelt het bedrijf een speciale bediende te beschikking, een ‘trainer’. Deze zal de cursussen organiseren en leiden. Met dat doel volgt hij een ‘trainingsvorming’ bij FMF. Daarvoor wordt R1.500 aangerekend. De vorming neemt een volle week in beslag.
Aan te stippen dat deze eerste uitgaven, R4.400 en R 1.500 door een eigenaardigheid van de Zuid-Afrikaanse fiscale wetgeving, uiteindelijk niets kosten aan het bedrijf. Omdat het een educatieve kostenpost is (officieel als zodanig erkend uit hoofde van de FMF), mag hij tweemaal geboekt worden, dus R5.900 x 2. Gezien de bedrijfsbelasting tegen de 50% loopt, zijn de kosten voor het bedrijf verwaarloosbaar.
De trainer werkt, normaal, fulltime aan zijn opdracht. Op deze manier slaagt hij er in zijn cursus aan 400 tot 500 mensen per jaar te geven. Grote bedrijven kopen veelal verschillende pakketten aan, en werken met verschillende ‘trainers’ tegelijkertijd. Zelfs overheidsbedrijven zijn ‘klant’, zoals de staalonderneming ISCOR (60.000 men personeel), de fabriek voor electrische onderdelen ES KOM (50.000 man bezetting) en de officiële transport- en spoorwegonderneming SATS (100.000 mensen).
Waarom ze dit doen?
“Hogere productiviteit, betere samenwerking, minder stakingen”, zo stellen ze vast. Begin van dit jaar ’88 werd in de steenkoolmijnensector gestaakt. Bij de grootste, Anglo-American, was de staking compleet. Zij waren nog geen ‘klant’. Bij de twee andere groten, SASOL en RAND MINES werd niet gestaakt: zij waren wel klant!
Aan te stippen valt ook dat FMF tot nu toe nog geen enkele (Rand)cent heeft uitgegeven aan publiciteit. Al hun ‘klanten’ hebben ze verworven via ‘mond-tot mond- reklame’. In veel gevallen waren het leden van het personeel zelf, die bij hun directie aandrongen op de seminaries: ze hadden het gehoord van vrienden uit andere bedrijven!
Marc Swanepoel schat dat einde ’87 ongeveer 200.000 mensen een videocursus hadden bijgewoond en hij hoopt tegen einde ’89 de 400.000 te halen. De totale Libertaries actieve bevolking van Zuid-Afrika is zeven miljoen. 400 ‘trainers’ werden reeds gevormd en de vorming van nieuwe gebeurt thans met een tempo van twintig elke maand. De omzet bedroeg in ’87 R2.000.000 en dit jaar wordt R3.000.000 verwacht. 40 mensen worden door FMF fulltime tewerkgesteld, onder meer in zes trainingscentra in de diverse grote steden. In deze centra krijgen kleine firma’s ook de gelegenheid hun personeel er kennis mee te laten maken: er is daar gelegenheid de cursus bij te wonen onder leiding van aan FMF verbonden trainers. De prijs daarvan is R150 per persoon en hij neemt in totaal 32 uren in beslag, telkens een half uur video en anderhalf uur discussie en oefeningen, dit 16 keer. Men kan kiezen uit zeven verschillende talen: Engels, Afrikaans, en vijf ‘zwarte’ talen.
In de zeven eerste bandjes worden uitsluitend economische begrippen uitgediept. De titels zijn: The Reality Principle, How Companies are Formed (bedoeld is, hoe bedrijven economisch ontstaan), How Companies Stay in Business, Prices and Profits, Productivity and Tools, Wages, Unemployment and Trade Unions, Money and Inflation. Het achtste bandje heeft als titel ‘Economics and Politics’. Het richt de kijker op het specifieke Zuid-Afrikaanse rassenprobleem en toont aan dat het democratische stelsel, zoals wij het in het Westen kennen, niet zonder meer kan geënt worden op het Zuid- Afrikaanse politieke bestel; nergens trouwens in landen met grote culturele en/of andere verschillen tussen belangrijke bevolkingsgroepen (als bewijs hoeven we niet verder te kijken dan in eigen land, in België: het democratische principe -beslissen bij meerderheid- wordt meer en meer opgeheven tussen nederlands- en franstaligen – het proces heet ‘federalisering’). In deze achtste band wordt ook het voorstel van Frances Kendall en Leon Louw verdedigd zoals zij dit uitgewerkt hebben in hun boek ‘South Africa: The Solution’, een bestseller waarvan er op dit ogenblik reeds meer dan 35.000 exemplaren zijn verkocht (voor een non-fiction boek is, in Zuid-Afrika, een oplage van 5.000 reeds een bestseller) (zij stellen een systeem voor van ‘concurrerende regeringen’, geïnspireerd door het Zwitserse kantons- systeem) (tenslotte: het boek is ook in de U.S. uitgegeven onder de titel ‘After Apartheid: The Solution for South Africa’ verkrijgbaar bij Laissez Faire Books).
De videocursus ‘With Justice for All’ draagt dus niet alleen bij tot een goed/beter/objectief inzicht in de principes die aan de basis liggen van de niet-dwangmatige economische samenwerking tussen de mensen, maar tevens tot het bevorderen van de enige valabele oplossing van de Zuid-Afrikaanse politieke knoop, die tot nu toe door wie dan ook werd uitgedacht en voorgesteld.
3. Libertaries
Van een Apartheids- naar een Libertarisch systeem? Is dat niet een onmogelijk grote stap?
Minder groot dan men het op het eerste gezicht zou denken.
Gezien de enorme economische voorsprong van Zuid-Afrika op de andere Afrikaanse landen, is het duidelijk dat dit een oorzaak heeft. Zoals in Hong Kong, in Japan, in Zuid-Korea: economisch succes is het automatische gevolg van economische vrijheid. Het is die factor, die Zuid-Afrika onderscheidt van alle andere Afrikaanse landen en het is die factor die aan de basis ligt van zijn voorsprong. Laten we elkaar goed begrijpen: Zuid-Afrika is, economisch en absoluut bekeken, helemaal geen vrij land maar relatief -vergeleken dus met andere Afrikaanse staten en trouwens nog vele andere landen ondermeer de communistische- genieten zijn burgers, zowel blank als ‘gekleurd’, een hoge mate van vrijheid. In ongelijke porties, wel te verstaan, maar relatief in hoge porties.
Nog een factor is hun karakter. Zuid-Afrikanen, blank én zwart, zijn opvallend vriendelijk en welwillend. Komt het omdat de menselijke ondeugden afgunst, haat en nijd niet opgejut worden door politieke partijen, vakbonden, beroepsverenigingen en dergelijke zoals hier? Ik ben ervan overtuigd, en vele Zuid-Afrikanen met mij, dat een vrije samenwerking veel vlotter zal verlopen dan de politici willen doen schijnen.
Een nader bekijken van de ongelijke rechten loont ook de moeite. Ze kunnen in drie grote groepen worden ingedeeld:
1} Wat betreft het privéleven en de privérelaties van de burgers zijn de meeste apartheidswetten -zoals bijvoorbeeld het verbod op gemengde huwelijken- reeds ingetrokken. Ikzelf heb, gedurende mijn reis van bijna drie weken met verblijf ondermeer in Johannesburg, Durban en Kaapstad, van apartheid helemaal niets gemerkt. In hotels en restaurants worden zwarten ook door blanke obers bediend. Op de postkantoren en in de supermarkten staan de blanken netjes in de rij en zowel blanke als zwarte loketbeambten bedienen iedereen, zonder onderscheid. In treinen en bussen zijn de passagiers gemengd. In Johannesburg werd ik, met mijn gehuurde auto, door blanke politieagenten aangehouden en toegesnauwd, erger dan hier. Ik had, op een kruispunt, een stopteken niet gerespecteerd. Hun houding werd pas ‘menselijker’ nadat ze gemerkt hadden dat ik een toerist was, niet omdat ik blank ben. Op het strand van Durban zwemmen en zonnen blanken en zwarten door elkaar.
De vervelendste wet nog van kracht is de wet op de ‘Groepsgebiede’, waarbij ‘blanke’ en ‘gekleurde’woongebieden worden afgebakend. Mijn mening is, dat die wet het niet lang meer zal volhouden. Vooreerst wordt hij steeds weer opnieuw ter discussie gebracht en verder, hij wordt op grote schaal overtreden: steeds meer blanken zijn bereid ‘hun naam te verlenen’, officieel dus op te treden als de huurder e.d. voor zwarten of kleurlingen, die het pand in feite bewonen.
2) Wat betreft de economische rechten, hier ook gelden nog beperkingen maar ook hier wordt de druk voor afschaffing alsmaar sterker en ook hier stijgt het aantal overtredingen de overheid boven het hoofd.
3) De grootste ongelijkheid bestaat nog inzake de politieke rechten. Het is trouwens dit onderwerp dat in de rest van de wereld de meeste reacties veroorzaakt. Is een oplossing mogelijk? Zoals hiervoor al aangestipt, Frances Kendall en haar man Leon Louw hebben in hun boek een mogelijke oplossing uitgewerkt die wordt behandeld in het laatste, het achtste videobandje van de FM F.
Om te beginnen wordt uiteengezet dat de democratie een systeem is waarbij een meerderheid haar wil oplegt aan een minderheid. Wegens zijn aard werkt zo’n systeem maar in de mate dat er geen al te grote verschillen bestaan tussen grote bevolkingsgroepen. Bestaan die wel, dan bewijst de praktijk -en is het logisch- dat het niet werkt.
De oplossing is natuurlijk -althans voor ons; niet-libertariërs schijnen dat niet zo vanzelfsprekend te vinden- de macht van de staat zoveel mogelijk te beperken. Hoe minder de staat er tussen kan komen in het leven van de burgers en in hun onderlinge betrekkingen, hoe minder belang het van belang is wie er aan de (weinige) touwtjes trekt. Anders gezegd, de oplossing moet men niet zoeken, zoals thans het geval is, in het delen van de tegenwoordige macht, dus niet in het ‘ook machtig maken’ van de gekleurde bevolking, maar in het onttrekken door méér politieke ‘rechten’ voor de zwarten, maar gelijkschakeling door minder politieke ‘rechten’ voor de blanken (er bestaat natuurlijk niet zoiets als ‘het recht’ om dwang uit te oefenen).
Dit, aldus de Louws en het FMF, dient opgenomen te worden in een ‘Bill of Rights’. Omdat zo’n verklaring echter niets meer is dan een stuk papier, dient de uitvoering ervan materieel te worden beschermd. Dit kan door een stelsel in te voeren van ‘concurrerende regeringen’: volgens het model van de Zwitsers wordt Zuid-Afrika opgedeeld in kantons. Elk kanton maakt zijn eigen wetten. Door concurrentie tussen de kantonregeringen om zoveel mogelijk mensen aan te trekken worden de gunstigste voorwaarden aangeboden zoals lage belastingen, meer economische vrijheid, enz. Niet in absolute, maar in relatieve zin. Zo kunnen we ons bv. indenken dat een bepaald kanton zich richt op de huidige apartheidsvoorstanders door het invoeren van apartheidswetten. Daardoor worden dezen aangetrokken terwijl de gekleurde bevolking waarschijnlijk zal emigreren bijvoorbeeld naar een kanton dat hun vrijheid beter respecteert. Zwitserland is in dat opzicht een stichtend voorbeeld als natie in Europa met historisch veruit de langste vredesperiode. Het mag bovendien bogen op de hoogste levensstandaard ter wereld, de allerlaagste werkloosheidsgraad en een relatief gunstig belastingklimaat.
Men kan zich wel afvragen of concurrentie tussen regeringen uiteindelijk naar meer vrijheid zal leiden, maar minstens toch in een aantal kantons. Zelf heb ik in mijn brochure ‘Democtatuur’ (1984 – Eigen uitgave) in het hoofdstuk ‘Minarchie’ zogenaamde ‘ministaten’ voorgesteld die zouden ontstaan uit een opdeling van de grootmachten. Dit om het financiële en economische draagvlak van elke overheid tot een minimum te herleiden en dus ook hun potentieel om allerlei avonturen te ondernemen ten nadele van burgers, zowel in eigen als in het buitenland. Verder wordt ook de mogelijkheid gecreëerd meer internationale verdragen af te sluiten met het doel het eigen (vrije/burgervriendelijke) politieke bestel te vrijwaren tegen mogelijke buitenlandse belagers.
Is het de beste oplossing: Geeft concurrentie in negatief vermogen, in destructieve kracht -het geweldsmonopolie waarover elke regering binnen de grenzen van zijn territorium per definitie beschikt- hetzelfde gunstige resultaat als concurrentie in positief vermogen, in creatieve kracht -economische activiteit, de daarmee gepaard gaande druk naar nieuwe producten, nieuwe productiemethodes, nieuwe materialen, efficiëntere organisaties, enz.? Dat blijft zeer zeker een open vraag, vooral als men de huidige wereld bekijkt. Politici zijn uitermate vindingrijk als het er om gaat hun macht te vrijwaren resp. te vergroten. Misschien kan men het echter ook anders bekijken en stellen dat het toch over concurrentie gaat in positieve waarden, namelijk een zo afdoend mogelijke bescherming te verschaffen tegen misbruik van staatsmacht.
Wat er ook van zij, duidelijk is alleszins dat welk systeem men ook kiest, geen enkel ervan zal standhouden als het niet geankerd is in een veel beter en veel meer veralgemeend besef dan nu het geval is van de natuur van de staat, de overheid en de staatsmacht, alsmede het destructieve effect van elk overheidsoptreden dat het initiëren van geweld inhoudt. Elk overheidsoptreden dus dat niet bedoeld is om de burgers te beschermen tegen geweld, fraude e.d. Even duidelijk is ook dat zowel FMF’s videocursus als het boek van de Louws dit besef op werkelijk ideale wijze doen groeien.
Alleen daarvoor reeds verdienen zij, de bezielers van FMF en de auteurs, onze grootste waardering en onze onverdeelde steun (wat trouwens ook de mening blijkt te zijn van de internationale organisatie ‘Libertarian International’, mede-organisator van de Libertarische Wereldconventie ’88, Mbabane, Swaziland. Op de vorige Wereldconventie Stockholm ’86, werd aan Frances Kendall en Leon Louw de -eerste- ‘Freedom Torch Award’ uitgereikt; dit jaar 1988, te Mbabane dus, werd hij voor de tweede keer toegekend, en wel aan onze Benelux-genoot Hubert J. Jongen).
Om dit hoofdstuk te besluiten is het ongetwijfeld interessant te weten, dat er rond het boek ‘The Solution’ en onafhankelijk van de FMF een hele beweging is ontstaan -en snel groeit- die tot doel heeft aan de voorgestelde oplossing zoveel mogelijk bekendheid te geven en een zo goed mogelijk inzicht te bewerkstelligen in de onderliggende (libertarische) principes. De naam van deze beweging is ‘Groundswell’ en ze heeft zelfs een afdeling die actief is in de V .S. (ook daar is een beter begrip voor de Zuid-Afrikaanse problemen meer dan nuttig – bovendien kan van daaruit veel financiële steun komen). Er werd ook een videoband gerealiseerd die het boek samenvat en het voorstel aanschouwelijk maakt. Behalve voordrachten zetten de actieve leden de mensen ertoe aan een soort privè-party’s te organiseren met hun vrienden. Hierop wordt dan iemand van Groundswell uitgenodigd die de videoband voorstelt, de discussie leidt en het boek te koop aanbiedt. De methode kent veel succes.
4. Libertariese Konvensie in Swaziland 1988
De gebeurtenis bij uitstek was natuurlijk het Swaziland Congres, van 7 tot 13 augustus.
De officiële organisator was Libertarian International. In de praktijk waren het Frances Kendall, Gail Day en Kerry Welsh van Groundswell en een aantal mensen van FMF. Zij waren trouwens ook de financiële risicodragers.
Nogal wat aangekondigde sprekers zijn niet komen opdagen: Barbara Branden, Jason Alexander, Hernando de Soto, Karl Hess, Asim Effendi. Achteraf bleken dit even zoveel meevallers te zijn, voor de organisatoren althans, want traditiegetrouw bleek de financiële balans een dubbeltje, of beter tien Randcent op zijn kant te zijn. Niettegenstaande toch de bijna 150 deelnemers. Waarvan, tussen haakjes, de helft buitenlanders. Veel Amerikanen en Canadezen, ondermeer John Hospers en Bob Poole. Europa had drie Zweedse, één Noorse en één Britse zoon gestuurd en zijn Benelux was compleet, vertegenwoordigd door de families vader en zoon Jongen, Prof. Hamilius en zijn vrouw, en uw ondergetekende.
Anderzijds hadden we enige onverwachte deelnemers. Een minister van de regering in Swaziland, die me heel vriendelijk heeft uitgelegd dat Swaziland geen ‘thuisland’ was zoals ik eerst dacht, maar tot 1968 een Engelse kolonie was en sindsdien een onafhankelijk koninkrijk is. Dit legde hij me uit terwijl wij in de rij stonden te wachten voor de (dagelijkse) ‘braai’, zoals in Zuid-Afrika een barbecue wordt genoemd.
Eén van zijn bazen was er ook, namelijk Zijne Hoogheid de Kroonprins in hoogsteigen persoon. Hij had er zelfs een andere vergadering (even?) voor laten staan. Ik las namelijk in de krant (Saturday Star, 20.8/88} dat hij (of zijn vader, daar ben ik niet helemaal uitgekomen) “de ware smaak, zij het wat verzacht, had geboden van democratie via een twee weken durende conventie. De aanwezigen mocht hun grieven uiteenzetten, maar de vergadering was niet gemachtigd beslissingen te nemen.”
Enkele aanvaarde resoluties op die vergadering:
– Mensen die illegaal wapens dragen dienen te worden opgesloten.
– Het land moet zich uitrusten met radarinstallaties, om het nationale luchtruim te bewaken.
– Alle grensdraadafsluitingen dienen te worden geëlektrificeerd.
– Meer politie en soldaten om de grenzen te bewaken.
– Als een persoon op geheimzinnige wijze verdwijnt, dan dient de politie alle leden van zijn of haar kennissen- en familiekring aan te houden tot zij de waarheid hebben opgebiecht.
– Bars en andere drankgelegenheden kunnen maar het beste overdag worden gesloten. Mensen die overdag dronken worden aangetroffen, kunnen het beste maar onmiddellijk worden gearresteerd.
Swaziland heeft een gemeenschappelijke grens met Mozambique waardoor het Mozambikaanse vluchtelingen huist, meer dan 30.000. Er waren klachten ‘dat zij schaars land bezetten’, ‘schaarse jobs innemen’, e.d. De voornaamste klacht was echter dat ‘mannen van huwbare leeftijd geen vrouw vinden omdat de Mozambikanen alle aantrekkelijke meisjes van de streek inpalmen’. Voor niet of minder aantrekkelijke meisjes was er duidelijk geen belangstelling! Een Swaziconventiedeelnemer vroeg zich af ‘wat Mozambikanen hebben wat wij niet hebben’, steeds volgens de ‘Saturday Star’.
Besloten werd dat het het beste was aan Mozambikanen geen jobs meer te verschaffen en ook dat het het beste was ze niet meer vrij in en uit Swaziland te laten reizen (Red.: de ‘uit’ lijkt onlogisch, maar de krant -of de vergadering- lichtte dit niet toe). Ook werd de raad gegeven de bus, van de regelmatige lijndienst Mozambique-Swaziland, goed te doorzoeken bij de grens. Voor wat precies werd niet gespecificeerd. De ‘Saturday Star’ vroeg zich af of het voor ‘aphrodisiacs’ kon zijn?
De krant citeert ook een voorstel -dat overigens niet werd aangenomen- om het blanke bewind opnieuw te installeren! De Swaziburger, die het indiende, stelde het als volgt: „De huidige wetgeleerde leiders zijn zo hebzuchtig en zo corrupt dat zij het land op de rand van de financiële afgrond hebben gebracht.” Volgens de krant kreeg hij een behoorlijk applaus.
Het is nu maar te hopen dat sommige libertarische opvattingen via Zijne Hoogheid en Zijne Excellentie doorsijpelen naar Swazilands politieke bestel. Want voor Swazi-democratie … God behoede ons!
Van kranten gesproken: ‘The Swazi Observer’ berichtte met een grote kop, over onze conventie: ‘Swaziland Plays Host To A Major Conference’. Een volle halve bladzijde. De aanhef: “The Kingdom of Swaziland is blessed to host… an august conference by … (Libertarian International)” (TSO,9.8/88).
De eigenlijke conventie werd besloten met een banket – de enige ‘non-braai’ warme maaltijd die we gehad hebben op woensdagavond want de volgende dag, donderdag, vertrokken we naar het nabijgelegen Krugerpark (met ook daar de onvermijdelijke dagelijkse ‘braai’).
Een leerrijk incident, het vermelden waard: bij het verlaten van Swaziland, via een Zuid-Afrikaanse douanepost bemand door drie mensen, werden al onze koffers grondig doorzocht op … literatuur. Het bleek dat ze telefonisch een instructie hadden doorgekregen. Een geheimagent? OSS 117? Of zelfs een dubbelagent? Of hadden de Zuid-Afrikanen de ‘democratische resolutie’ over het doorzoeken van bussen uit Mozambique een goed idee gevonden? Wat er ook van zij, we hebben daar meer dan een uur gestaan, onze koffers open op de grond, in zon en stof… Zonder resultaat overigens volgens de maatstaven van de Zuid-Afrikanen. Zelfs het boek ‘Our Enemy, The State’ van Albert Jay Nock waar iemand mee in zijn koffer rondreisde werd niet in beslag genomen.
In het Krugerpark kan men logeren, maar niet in echte hotels. Het zijn eerder ‘blokhut-kampen’ à la Club Méditerranée. In het kamp waar wij logeerden heb ik, de allerenige keer op mijn reis, de ‘legale superioriteit’ van de blanke geobserveerd. De baas, compleet gegaloneerd op schouders en kraagpunten, snauwde zijn ondergeschikten af en schold ze uit van jewelste. Hij deed herinneringen opleven van mijn eigen koloniale periode, van ’50 tot ’55 in Zaire, toen nog Belgisch Congo. Zo hier en daar hoorde je toen -ja, vooral horen!- iemand zijn autochtoon personeel afsnauwen en uitschelden. Toen al beschouwde ik hen als ‘mensen met ergens een mentaal probleem’. Vandaag de dag zou dat een enorme onderschatting zijn. Achteraf heb ik vernomen dat hij ambtenaar is. Het Krugerpark is eigendom van de staat, die bovendien zelf de kampen uitbaat, de restaurants incluis.
Van het Krugerpark-zelf waren mijn vrienden opgetogen. Ik eigenlijk minder. Twee dagen zaten we urenlang opgesloten in die bus. Nu en dan wat wilde beesten. Ze zijn zo gewend aan de bussen dat de meeste zich rustig laten bewonderen. Mijn vrienden hadden het vooral over ‘hun vrijheid’. Ons was het verboden één voet uit de bus te zetten. Niet dat ik dat wilde doen! Maar ik zie het toch liever omgekeerd: de beesten in kooien en wij vrij rondlopen. Of én de beesten én wij vrij natuurlijk. Wel te verstaan, dan niet in eikaars buurt!
Maar alle gekheid op een stokje, het was een enige gebeurtenis. Ik zou deze conventie voor geen geld van de wereld hebben willen missen. Enfin, voor geen geld … Alles is relatief natuurlijk. Enfin, alles… Toch veel!
5. Varia
Tot slot enkele losse indrukken en overwegingen:
‘The Swazi Observer’ voerde, op diezelfde 9e augustus, nog een grote titel en zelfs op de voorpagina. Haar reporter had Dr. van Zyl Slabbert geïnterviewd, een spreker op ons congres. Dr. Slabbert is zowat de voorman van de (legale) anti-apartheid en heeft tot ’86 ais oppositieleider in het parlement gezeteld, waarna hij zelf ontslag nam.
In het interview spoorde hij aan tot dialoog, zowel vanwege de aangrenzende ‘frontlijn’-staten als vanwege de Zuid-Afrikaanse regering. In zijn toespraak verdedigde hij een ‘decentralisatie van de (staats)macht’.
Ook in Zuid-Afrika is ‘deregulatie’ aan de orde. Er is zelfs een minister van ‘administratie en privatisatie’. De krant ‘Business Day’ van 19.8/88 wist dat er een overheidsbeslissing op het punt stond gepubliceerd te worden, die 23 nieuwe handelsbranches (trade areas) zou vrijmaken. * * #
Wel eens giraffevlees geproefd? Gerookte krokodil? Struisvogelsteak? Wilde beer? In Johannesburg is dat mogelijk. Niet dat het lekker is. Het vlees komt van struisvogel en krokodillenfarms. Het giraffenbestand moet regelmatig worden gedund. Waar de wilde beer vandaan komt, weet ik niet.
Een prettige afwisseling met het dorre winterlandschap van de Johannesburgse omgeving zijn de tuinen van Pretoria, zowat zestig kilometer naar het Noorden, over een van Zuid-Afrika’s talrijke autosnelwegen (maar waar zwart én blank, solidair, aan de verkeerde kant van de weg rijden). Een prachtige tuin rond het Voortrekkermonument, en een wellicht nog mooiere en zeker veel grotere tuin rond het Uniegebouw, de zetel van de centrale regering. Het onderhoud alleen kost duidelijk fortuinen. Maar ja, als je het maar voor het zeggen hebt…
Aan te stippen dat in de tuin van het Uniegebouw twee grote monumenten staan voor Zuid-Afrika’s gevallenen uit de twee wereldoorlogen. Vergeten we soms niet te gemakkelijk dat wij, in onze moeilijkste uren, tot twee keer toe op Zuid-Afrika’s loyaliteit en onvoorwaardelijke steun hebben mogen rekenen?
Andries Pretorius leidde een van de Trekkerkaravanen rond de jaren 1838. Hij was een soort generaal/politicus, en naar hem werd Pretoria genoemd. Maar Johannesburg heeft nu eens niet zijn naam van een politicus. Hij komt van twee, ja echt waar, avonturiers: Johannes Rissik en Johannes Joubert. Zij bakenden in 1886 een driehoekig stuk land af om goud te winnen. Het werd de kern van een mijnstadje dat naar de voornaam van beide goudzoekers werd genoemd. De wereldstad die daaruit groeide behield de benaming. Het oorspronkelijk afgebakende land is nu het hart van Johannesburg. Eén van de drie bakens bestaat nog en is te bewonderen op Louis Botha Avenue.
In de buurt van Johannesburg is ‘Gold Reef City’, een soort reproductie/museum van een goudzoekersstadje begin deze eeuw, een oude goudmijn incluis. Het heeft winkeltjes, cafés en zelfs een echt hotel. De goudmijn kan bezocht worden en de liften werken nog. Het is een privé-onderneming en het werkt zonder subsidies.
Zwarte groepen geven er volksdansen ten beste, compleet men speren, schilden en tovenaarsmaskers. Ook meisjes dansen mee, met blote borsten. Ik had het er over met mijn neef, in Durban waar hij werkt en woont. „Geen monokini’s hier op het strand”, zei hij me, „de wet verbiedt dat.” Toen ik hem van de danseressen van Gold Reef City vertelde bleek, dat het verbod alleen betrekking heeft op blanke vrouwen, de zwarte worden daarin vrijgelaten!
In Swaziland hangen overal foto’s van Hunne Majesteit de Koning en de Koningin. Beiden met ontblote borst. De koning draagt een halsketting van allerlei dierentanden, de koningin een met kralen. Foto’s waar de mensen tenminste naar kijken. Een interessante tip voor Koningin Fabiola en Koningin Beatrix. Maar ja, het is natuurlijk de eigen cultuur, de eigen eigenheid die de maatstaf dient te zijn. Ik ben helemaal voor dat principe gewonnen. Mét ontblote borst als het enigszins kan.
Het is lang vliegen naar Zuid-Afrika. Na Frankfurt één enkele ruk van vijftien uren naar Johannesburg. Een hele nacht zich het middenpunt voelen van een onmetelijke ruimte, een oneindig sterrenheelal, zich gedragen voelen door een onvoorstelbare concentratie van menselijk vernuft, doorzettingsvermogen, studie, ondernemingsgeest en ambities waarvoor men -relatief- zo weinig in ruil hoeft te geven… de tijd leek me helemaal niet lang.
We hebben ook een échte goudmijn bezocht, Doornfontijn, op meer dan een uur bussen van Johannesburg. Met das, vest en een extra stel schoon ondergoed zoals de instructies luidden. Das en vest waren bedoeld voor de lunch, die de directie ons aangeboden heeft.
In een gemeenschappelijke kleedkamer mochten we er ons van ontdoen. Ook van onze bovenkleren waarvoor we een overall in de plaats kregen, en een echte mijnhelm, compleet met licht erop. We zijn afgedaald tot niveau min 1660 meter. Het was daar bijna 40° warm. Dalen en klimmen in pas gegraven hellingen waar je amper of niet rechtop kon staan, van precies 30° helling, de helling van de hele goudertslaag (de ‘reef’) rond Johannesburg. Op handen en knieën rond mijnwerkers die met een hels lawaai pneumatische hamers hanteren om gaten te boren voor dynamiet die ’s nachts tot ontploffing wordt gebracht. Water, slijk, hitte, tocht, zweten, hijgen… méér dan sommigen lief was. Het schone ondergoed was een ware luxe, daarna in de kleedkamers met deurloze douches, waar we naakt door elkaar dienden te lopen. Zonder das en vest.
Soms vraag ik me af of het zin had zo hard te hebben gewerkt in mijn leven.
Mocht deze reis de enige beloning zijn geweest, drie weken lang nieuwe dingen observeren, de prestaties van anderen bewonderen en appreciëren, mogelijkheden zien en evalueren, zich voor één keer bewegen tussen mensen met dezelfde ideeën, voor één keer zich niet een zonderling hoeven te voelen of Johannes de Doper, drie weken intens genot… ik wil gegarandeerd opnieuw beginnen.
In het teken natuurlijk van die twee andere Johannessen.