Als een ware heldenfiguur torent Ludwig von Mises, econoom, professor en auteur, in de…
Als een ware heldenfiguur torent Ludwig von Mises, econoom, professor en auteur, in de vrijheidsliteratuur en tussen de vrijheidsstrijders.
Geboren in 1881 in (het huidige) Oostenrijk studeerde hij economie aan de Universiteit van Wenen. Zijn professoren zijn Carl Menger en Eugen von Böhm-Bawerk, de twee grondleggers van wat genoemd wordt de ‘Oostenrijkse Economische School’, die ondermeer, van alle vrije-marktverdedigers, de enigen zijn die er in geslaagd zijn het Marxisme op logische basis te weerleggen.
Zo kon Adam Smith, in zekere mate hun aller geestelijke vader, niet verklaren waarom bijvoorbeeld diamant duurder is dan ‘het veel nuttiger brood’: “Alle ‘begrijpbare’ waarde komt toch voort uit de arbeid, nodig voor de productie van iets!” Sommigen kwamen ertoe te stellen dat diamant een hogere ‘uitwisselings-‘ en brood een hogere ‘nutswaarde’ had. Ook aanvaardden zij de klassenconflicten: ‘stijgende lonen doen de ondernemerswinsten dalen en omgekeerd’.
Marx deed eigenlijk niets anders dan de volgende stap logisch zetten, door tot de klassenstrijd aan te sporen: ‘als alle waarde ontstaat uit arbeid dan is winst een surpluswaarde ontfutseld aan de werkende klasse’!
De Oostenrijkers brachten de basisfout aan het licht: klassen, zo betoogden ze, zijn slechts een abstract begrip – een benaming – voor een groep individuen. Dat is het enige wat bestaat: het individu. En individuen beslissen op basis van eigen persoonlijke preferenties, zij hebben elk hun eigen subjectieve waardeschaal. Daaruit ontstaat waarde, uit hun preferentie. Een product heeft nooit een inherente objectieve waarde, om het even of er veel of weinig arbeid aan werd besteed. Daarbij komt het feit dat individuen hun beslissingen nemen op basis van de ‘grenswaarde’: hoe meer eenheden van een bepaald goed beschikbaar zijn hoe minder waarde aan elke eenheid wordt gehecht (let op: alweer het subjectieve element!) – daarom is bijvoorbeeld een emmer water veel meer waard in de woestijn dan op een keukenaanrecht.
Ze tonen ook aan dat ‘rente’ even nodig en nuttig is als ‘arbeidsloon’. Vooreerst als gevolg van de ‘tijdsvoorkeur’: onmiddellijk kunnen verbruiken is waardevoller dan pas later kunnen verbruiken; wat op zichzelf al een beloning waard is: de rente. Verder maakt kapitaal (gebouwen, machines, voorraden, aangelegde wegen, en voorzieningen verrekend in de waarde van grond, enzovoort), hogere of betere of nieuwe produktie mogelijk en een deel daarvan gaat daarom – heel terecht – naar de spaarders: zij hebben het mogelijk gemaakt door hun soberheid, hun opsparen van arbeid, hun doorzicht enzovoort.
Zoals gezegd, deze theorieën waren reeds in grote lijnen uitgedacht en uiteengezet door de professoren van Von Mises, maar hijzelf heeft ze bijgeschaafd, aangevuld, vervolledigd en verwerkt tot één groot geheel waarin elk onderdeel precies past in elk ander.
Specifiek heeft hij, onder meer in zijn ‘The Theory of Money and Credit’ de rol van het geld bestudeerd en heel gedetailleerd toegelicht ondermeer door de destructieve rol van de overheid in dat verband aan te tonen (geldinflatie – drukken van nieuw geld – is de oorzaak van prijsinflatie, dat het gevolg is) terwijl een en ander aan de basis ligt van de ‘business cyle’, de conjunctuurschommelingen. Goud, zo concludeert hij, zou als betaalmiddel deze euvels voorgoed elimineren.
In de jaren ’30 emigreert Von Mises naar Genève, waar hij in 1940 een monumentaal werk publiceert, ‘Nationalöconomie’, door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog niet opgemerkt. Hij slaagt erin te emigreren naar de VS waar hij het vertaalt, bijwerkt, uitwerkt en opnieuw uitgeeft, deze keer met de titel ‘Human Action’ (900 bladzijden). Human Action is de bekroning van een gans leven werken, studeren en schrijven.
Hij blijft in de VS tot zijn dood in 1973. Dankzij de tussenkomst van Henry Hazlitt en Lawrence Fertig was hij aangesteld als ‘visiting professor’ aan een ondergeschikte afdeling van de New Hork University. Hij is nooit formeel toegelaten geweest tot de officiële star van de faculteit, maar hij telt onder zijn leerlingen de latere professoren Friedrich Hayek, Murray Rothbard, Hans Sennholz en Israel Kirzner!
In Genève huwde hij in 1940 Margit Sereny. Mevrouw von Mises is heden ten dage nog steeds actief en doorpeilt persoonlijk alle heruitgaven, vertalingen enzovoort van de werken van haar man. Zelf heeft ze ‘My Years With Ludwig von Mises’ geschreven die haar gewaarschuwd had dat hij ‘wel veel over geld zou schrijven maar zelf nooit over veel zou beschikken’!