Het blijft Zandvoort aan Zee

Het is nog maar net februari en in het Haagse Park Clingendael bloeien de krokussen. Joggers draven rond in T-shirt en korte broek alsof het zomer is. Hans Labohm, onderzoeker bij Instituut Clingendael hangt zijn blazer over een stapel boeken, blaast de rook van zijn sigaar door het open raam en zegt: ‘Het is maar de vraag of er wel zoiets bestaat als een wereldwijde klimaatverandering. En áls daar al iets voor te zeggen valt, dan is er weinig wetenschappelijk bewijs dat wij, mensen, de oorzaak daarvan zijn. Europa zou er goed aan doen het Amerikaanse voorbeeld te volgen en een streep door het Kyoto-protocol te zetten.’

Labohm (62) is econoom en voorman van een groepje Nederlandse klimaatsceptici, waaronder scheikundigen, astrofysici, palaeoclimatologen en geologen. Een club die fundamentele vraagtekens plaatst bij de stelling dat het steeds warmer wordt, dat de CO2-uitstoot van de mens de opwarming van de aarde veroorzaakt en dat ons in de toekomst rampen te wachten staan. Overstromingen, droogten, verwoestende cyclonen, smelten van ijskappen en de verspreiding van enge ziektes.

Nu is Hans Labohm een econoom en geen natuurwetenschapper. En zijn argwaan tegen de pleitbezorgers van de klimaatverandering loeide dan ook aan toen hij zag hoeveel miljarden er zouden moeten worden uitgegeven om de uitstoot van CO2 tegen te gaan. Inmiddels is hij zowel de economie als de natuurwetenschappen voorbij. ‘Dát het klimaat niet verandert onder invloed van de mens; en dat al die miljarden om CO2-uitstoot terug te dringen weggegooid geld zijn, is ook voor steeds meer wetenschappers volstrekt evident’, zegt Labohm. Afgelopen maand verscheen Man-Made Global Warming: Unravelling a Dogma, dat hij samen schreef met Elsevier-redacteur Simon Rozendaal en Dick Thoenes, emeritus hoogleraar chemische proceskunde. In dit boek betreedt hij het terrein van wetenschapsfilosofie en religiestudies. Want inmiddels is hij gefascineerd door vragen als: Waarom horen we toch zo graag dat we de ondergang tegemoet gaan? Waarom voelen we ons zo graag schuldig aan die vermeende ondergang? Vanwaar dat masochisme om ons steeds weer te laten martelen door milieu-activisten?

Over deze vragen gaat dit interview. Maar eerst krijgt Labohm nog een cadeautje. Het is een prikkelend boekje van de journalisten Herman en Jeroen Jansen en heet Utrecht aan Zee. Een boek over de gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland. Over de toekomstige overstroming van het hele westen van Nederland, waardoor Utrecht plots een zeeboulevard krijgt. Over het definitieve verdwijnen van de schaatssport en het wonen in drijvende steden. En over de aardige kanten van de klimaatverandering. Want in Nederland broeden op termijn flamingo’s, visarenden en lepelaars. De waterscooter verdringt de auto en onder de Limburgse palmen drinken we wijnen van de Gelderse Heuvelrug. Bovendien hoeft niemand nog naar Llorett voor een strand-zee-zon vakantie.

Zou het nu niet jammer zijn wanneer al dat moois niet door blijkt te gaan?
Labohm lacht. ‘Nou, ik krijg wel steeds meer gelijk. Tien jaar geleden hoorde ik dat Apeldoorn aan zee kwam te liggen. Vervolgens werd het Amersfoort en nu is het al Utrecht. Uiteindelijk blijft het toch Zandvoort aan Zee. Jammer voor al die vakantiegangers.’

Waarom gelooft u de pleitbezorgers van de klimaatverandering niet? Het IPCC, het Intergovernmental Panel on Climate Change, van de Verenigde Naties is daar toch heel helder over? De temperatuur stijgt en de uitstoot van CO2 is de oorzaak.

‘Het IPCC is daar helemáál niet helder over. Dat is nu net het probleem. De IPCC-rapporten geven ruimte aan heel veel conclusies. Er zit zoveel ruis en onzekerheid in die rapporten, dat de draconische maatregelen van Kyoto absoluut niet te rechtvaardigen zijn. Dat zeg ík niet alleen, dat zeggen ook steeds meer wetenschappers in het IPCC.

De kosten van al die maatregelen lopen in de honderden miljarden euro per jáár. Daar kun je heel wat leukere dingen mee doen dan CO2 terugdringen. Temeer omdat al dat terugdringen helemaal niets oplevert. Want áls Kyoto al wordt uitgevoerd, áls alle landen er al in slagen om hun portie CO2 weg te werken, dan is het resultaat, opnieuw volgens het IPCC ongeveer 0,02 graden Celsius minder temperatuurstijging in 2050. Dat is zo weinig, dat kun je op een normale thermometer niet eens aflezen. Dat we tóch denken dat het IPCC al die politieke maatregelen uit het Kyoto-protocol wetenschappelijk onderbouwt, komt omdat we die rapporten nooit lezen. We varen liever blind op de eenzijdige interpretatie daarvan door milieuactivisten.’

In uw boek betwijfelt u zelfs dat het klimaat überhaupt verandert.

‘Het klimaat verandert natuurlijk doorlopend. In de middeleeuwen was het waarschijnlijk een stuk warmer in onze regio’s. In de tijd dat Breughel zijn winterlandschappen schilderde beleefde Nederland inderdaad een kleine ijstijd. Dus dat klimaten aan schommelingen onderhevig zijn, is evident. Dat het nú gebeurt valt echter te betwijfelen. Ook hier spreken de gegevens zich tegen. De meest accurate temperatuurmetingen, die per satelliet, laten wel wat temperatuurstijging in het noordelijk halfrond zien, maar ook een lichte daling op het zuidelijk halfrond Wanneer je beide tegen elkaar wegstreept is de conclusie dat er op wereldschaal nauwelijks iets gebeurt.’

Toch lazen we onlangs in deze krant dat door de klimaatverandering één kwart van alle planten- en dierensoorten, uit zouden sterven. Volgens het IPCC!

‘Nee, niet volgens het IPCC. Volgens de bioloog Chris Thomas in het tijdschrift Nature die modellen van het IPCC had gebruikt. Ik stond natuurlijk ook verbaasd van dat bericht, maar al snel kwam fundamentele kritiek. Het bleek dat Thomas op grond van de toch al onbetrouwbare IPCC-modellen een relatief beperkt onderzoek heeft gedaan en vervolgens alle gegevens per computer heeft geextrapoleerd. Een slechte beurt voor het Nature, want met de werkelijkheid had het artikel van Thomas niets van doen.’

U bent econoom. Vreemd dat je zo weinig van natuurwetenschappers en klimatologen hoort die uw visie delen.

‘Wie wil, kan hen voldoende horen. Maar dan moet je toch bij de wetenschappelijke tijdschriften zijn en niet bij de dag- en weekbladen. Die laten zich veel te veel gebruiken door milieu-activisten met hun sensatieverhalen. Crying wolf sells. Rampscenario’s verkopen nu eenmaal beter dan relativeringen. Bovendien is het grootste deel van de pers nu eenmaal links. En de klimaatverandering is een links paradepaardje. Wanneer we in de pers al aandacht krijgen, dan vergelijkt men ons met wetenschappers die het verband tussen roken en longkanker ontkennen. Of men suggereert dat we wel betaald zullen worden door multinationals. Niets is minder waar. We steken er alleen maar geld in.’

Nu bent u ook prominent lid van de VVD. Deze partij voelt niet al te veel voor grote uitgaven op milieugebied. Uw scepsis gaat hand in hand met uw politieke voorkeur. Overigens onderschreef zelfs de VVD de Nederlandse steun aan het Kyoto-protocol.

‘Inderdaad heeft de VVD-fractie toentertijd de Nederlandse deelname aan het Kyoto-protocol ondertekend. Dat was naar ik vrees een geval van tijdelijke bewustzijnsvernauwing. Maar draai het eens om. De ideologie van de klimaatverandering leeft vooral ter linkerzijde. Daar is men, zoals bekend, geen groot voorstander van de vrije markt. Daar gelooft men niet dat een liberale samenleving, zonder veel sturing door een centrale overheid uiteindelijk tot een betere wereld leidt. En wanneer je daar niet aan wilt, wanneer je smeekt om big government, dan komt het doembeeld van de klimaatverandering natuurlijk als geroepen. Want de enige manier om de veronderstelde temperatuurstijging omlaag te krijgen, is via een centrale planeconomie. Zo komt het Stalinisme, dat we er in 1989 via de voordeur hebben uitgewerkt, via de achterdeur weer binnen.’

Over rampscenario gesproken. Tegenover Kyoto stelt u Stalinisme!

‘Niet zonder reden, want wanneer we Kyoto werkelijk invoeren heeft dat grote gevolgen voor de vrijheid en de welvaart in Europa. Niet alleen kost Kyoto honderden miljarden per jaar, Kyoto brengt ook een grootschalige bureaucratie met zich mee. Zo tast het protocol de Europese concurrentiepositie aan, temeer omdat landen als Amerika, Rusland of Australië allemaal niet mee doen.’

De sombere voorspellingen rondom de klimaatverandering, heeft een illustere voorganger, het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome uit 1972, schrijft u in uw nieuwe boek. Daar was u toentertijd ook al niet enthousiast over. Wat was het probleem?

‘Alles. Wanneer de bevolkingsgroei, de industrialisatie, de vervuiling, de voedselproduktie en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen in hetzelfde tempo zouden doorgaan als in 1972, dan waren we in 2000 het einde nabij. Met enkele anderen heb ik daar in 1979 al een kritisch boek over geschreven, ‘Het voorlaatste oordeel’. Nu we dat magische jaar 2000 alweer vier jaar zijn gepasseerd, moet het toch voor iedereen duidelijk zijn dat dit rapport op drijfzand was gebouwd. Alleen de vervuiling van het milieu hebben we sinds de jaren ’70 aan banden gelegd. Daarentegen zijn de bevolkingsgroei, de industrialisering en het gebruik van fossiele grondstoffen alleen maar gestegen. En vandaag zijn we rijker en gezonder, en hebben we meer kansen en mogelijkheden dan ooit eerder in de geschiedenis.

Wat in 1972 het meest prangend leek, het tekort aan fossiele brandstoffen is net als de horizon. Het tekort schuift steeds weer op als je er bij in buurt komt. Op dit moment lijken de oliereserves zelfs enorm te zijn. Ik hoor wel eens schattingen dat er nog olie is voor de komende zes- à zevenhonderd jaar.’

Vandaag is het klimaatverandering, in 1972 was er ‘Grenzen aan de groei’, in 1987 het Brundtlandrapport ‘Our common future’. Waarom doen die onheilstijdingen het altijd zo goed?

‘Er is nu eenmaal een markt voor doemdenkers. Dominee Robert Malthus rekende ons midden in de verlichting, in 1798, al voor dat u en ik van de honger zouden omkomen omdat er niet genoeg voedsel zou zijn om onze overbevolkte planeet te voeden. De middeleeuwen stonden bol van de ondergangsvisioenen. In de bijbel zie je deze apocalyptische voorstellingen in de Openbaringen van Johannes.

Het verschil met vandaag is dat we onze angsten nu beschrijven in wetenschappelijk aandoende beelden, compleet met statistieken en wiskundige modellen. Ik denk dat we de verklaring achter deze angsten moeten zoeken in de kern van de westerse beschaving. Die is doorlopend begeleid door een archetypische vrees voor de ondergang. Interessant is natuurlijk dat geen enkel rampscenario ooit is uitgekomen. Die uit de bijbel niet, die van Malthus niet, die van Brundtland en de Club van Rome niet. En de voorspellingen achter Kyoto zullen evenmin uitkomen.’

En met de realiteit heeft deze angst niets van doen?

‘Eerder met de christelijke invloed in onze cultuur. We zijn doordrongen van het besef van zonde en schuld. Daarom staan we ook zo argwanend tegenover genieten, tegenover materialisme en consumeren. Wanneer een jobstijding als de klimaatverandering precies deze aspecten aanwijst als indirecte oorzaak van alle ellende, valt alles mooi op zijn plaats. Zeker als er dan ook nog eens de kloof tussen arm en rijk bij wordt gehaald is het plaatje compleet. De milieuschade zal immers in de Derde Wereld nog veel rampzaliger uitpakken dan in het rijke Westen.

Fascinerend is overigens dat we onze moderne mythen vooral geloven omdát ze door computers zijn gegenereerd. De kracht van de profeten uit de bijbel en de boetepredikers uit de Middeleeuwen, is vandaag overgedragen op de supercomputer. Net zo min het volk toen doorhad dat profeten en predikers de toekomst helemaal niet kónden voorspellen, hebben ze nu door wat de beperkingen van computermodellen zijn.’

Wanneer die religieuze component zo belangrijk is, moeten christenen extra gevoelig zijn voor ideeën over de klimaatverandering?

‘Dat zijn ze ook. Anders was behalve GroenLinks en de PvdA ook het CDA nooit zo voluit achter Kyoto gaan staan. Anders zou het idee ook niet zo’n gehoor krijgen in de kerken. Een van de krachten achter de politieke aanpak van de klimaatverandering is Sir John Houghton, de voormalige voorzitter van het IPCC. Deze man zet geregeld uiteen waarom hij politieke actie voert tegen de klimaatverandering. In een van zijn speeches, die je op internet terug vindt onder de titel ‘The Christian challenge of caring for the Earth’ legt Houghton heel expliciet het verband tussen het christelijke fenomeen van de ‘zonde’ en de veronderstelde opwarming van de aarde. Daar komt het doorgaans verborgen christelijk perspectief van waaruit wetenschappelijke gegevens worden geïnterpreteerd heel helder aan de oppervlakte. Ook in het verzet tegen het uitsterven van soorten, tegen het verdwijnen van genetische varianten of tegen de vervuiling van water, aarde en lucht leeft op de achtergrond een besef dat we zondigen tegen Gods schepping.’

‘In elk land zoeken de verkondigers van de klimaatverandering naar invalshoeken die het in dat land goed doen. In Nederland kiezen ze uiteraard de invalshoek van het water. Die van Utrecht aan Zee. Je kunt de focus van deze Nederlandse milieuactivisten op de komende wateroverlast koppelen aan het oude christelijke archetype van de zondvloed. Omdat we onophoudelijk consumeren en genieten en zo de uitstoot van de CO2 veroorzaken, straft de hemel ons nu met enorme hoeveelheden water.’

Nu is een land als Nederland sterk ontkerkelijkt. Waarom denkt u dat we dan toch aangetrokken worden door de religieuze lading achter verhalen over klimaatverandering?

‘De zogenaamde temperatuurstijging op aarde loopt parallel met de zoektocht naar een nieuw ideologisch paradigma. De temperatuur loopt volgens de milieumensen dan ook niet op vanaf 1945, toen de industrialisering en het autogebruik een enorme vlucht namen, maar sinds de jaren ’80. Met de teloorgang van het communisme, waren we gewoon op zoek naar iets anders. De zorg om het milieu bleek dat ideologische gat uitstekend te vullen. En binnen de milieubeweging was dat uiteraard de globale klimaatverandering. De moeder van alle milieuproblemen. Want zo’n wereldomspannend probleem is alleen maar wereldomspannend aan te pakken. Wat wil de zoekende ideoloog nog meer? Niets is zo mooi als een fraaie Apocalyps.’

Dit artikel verscheen eerder in de Volkskrant.