Een van de Laatste Getuigen in de documentaire televisiereeks van Cas Vander Taelen over gewezen gevangenen in de Duitse concentratiekampen is de Belgische vrouw Regine Beer. Zij werd met het voorlaatste transport vanuit de Dossin-kazerne in Mechelen gedeporteerd naar Auschwitz. Van de 25.257 joden overleefden er maar 1.291. Regine Beer was één van hen. Sindsdien heeft ze voor talloze scholieren in Vlaamse scholen getuigenis afgelegd van die gruwelijke ervaring. In haar aangrijpend boek KZ A 5148 heeft ze haar levensverhaal neergeschreven.

brama-auschwitz.jpg
auschwitz2.jpg
auschwitz.jpg

Regina Beer werd geboren op 5 november 1920 in Antwerpen. Op 15 juli 1940 kreeg ze haar eerste eenzelvigheidsbewijs met de stempel Jood-Juif. Vanaf dan veranderde alles. Vanaf de bezetting beperkten de jodenwetten het doen en laten van de joden. Zo was het als jood of joodse niet langer toegestaan om in publieke parken te komen, trams, autobussen en treinen te nemen. De veroordeling ‘Nicht für Juden’ stond te lezen op de banken in parken, in cinema’s en tenslotte op winkelramen. Langzaam maar zeker werden de joden uit het openbare leven gebannen. Ze kregen een uitgangsverbod en moesten nadien een gele ster op hun kleding dragen. Dat laatste leek voor heel wat joden het einde van de vrijheidsbeperkende verordeningen maar in feite vormden ze enkel het begin van een sinister plan. Op vraag van de door de nazi’s geïnstalleerde jodenraden moesten de joden zichzelf aangeven.

Enkele maanden jaren volgde het ondenkbare. Joden werden massaal opgepakt en (in Vlaanderen) naar de Dossinkazerne in Mechelen gevoerd. Daar ervoer Regine Beer voor het eerst de gruwelijkheid van het nazi-systeem. De joden werden als beesten behandeld. Iedereen moest zich uitkleden en bewakers zochten naar eventueel verstopte juwelen en goud in lichaamsdelen. Daarna moest iedereen naar zijn brits, als een beest naar zijn hok. Begin mei 1944 arriveerde een commissie van Duitse studenten die ‘rassenkunde’ studeerden en uitsluitsel moesten geven over randgevallen. Op basis van schedelmeting, kleur van haar, ogen, neus en beweging werd een vonnis geveld. Regine Beer bleek voldoende joods om voor transport in aanmerking te komen. Enkele dagen later vertrok ze in een goederenwagon naar Auschwitz-Birkenau.

In Auschwitz werd in de arm van Regine Beer het nummer A 5148 ingebrand. Vanaf dan was ze geen mens meer maar een nummer. En op de gevangenistenue werd een symbool aangebracht: een groene driehoek voor beroepsmisdadigers, een rode voor verzetslieden, een zwarte voor de zogenaamde asocialen, blauwe driehoeken voor emigranten, paarse driehoeken voor priesters, roze driehoeken voor homoseksuelen, bruine driehoeken voor zigeuners, gele driehoeken voor de joden. Sommigen kregen helemaal geen kenteken toegewezen maar werden overgeleverd aan doctor Joseph Mengele en professor Carl Clauberg die proeven uitvoerden op mensen.

Talloze gevangenen stierven. Vooral de zogenaamde ‘Muselmänner’, de levende lijken die afgepeigerd door het zware werk ten onder gingen. Of gewoon doodgeschoten omdat ze niet of niet snel genoeg gehoorzaamden aan de bevelen van de bewakers. Regine Beer beschrijft een wereld vol geweld en immoraliteit die we ons quasi niet kunnen inbeelden. In de eerste weken van het jaar 1945 werden de kampen onder druk van de geallieerde troepen ontruimd. De gevangenen liepen dodenmarsen naar kampen die verder van de frontlinies gelegen waren. Nadien volgde de bevrijding door het Rode Leger. Uiteindelijk bereikte Regine Beer via tal van omwegen haar thuis in Antwerpen. Ze werd voor zes maanden opgenomen in een kliniek om te herstellen.

Herstellen deed Regina Beer evenwel nooit. Wel fysiek, maar niet mentaal. Het beruchte KZ-syndroom sloeg ook bij haar toe. Jarenlang onderdrukte ze haar ervaringen uit de oorlog, maar sinds 1979 vertelde ze haar ervaringen aan jongeren. Ze deed en doet dan sindsdien op een waardige en ingetogen manier. Haar getuigenis is niet ingegeven door wraak of verbittering maar door een oprecht geloof in een betere wereld. Ze is vooral bekommerd voor onze jeugd om niet in dezelfde fouten van het verleden te vervallen. Dat blijkt vooral uit de laatste zinnen van haar boek die een oproep bevatten voor alle komende generaties: “Mensen, jongeren van deze wereld, eerbiedig de nagedachtenis van de miljoenen mensen die geen boodschap meer hebben kunnen geven omdat ze verdwenen zijn van de aarde. Help ons, wij die onze laatste levensjaren meemaken, opdat er nooit meer een Auschwitz, een Birkenau, een Ravensbrück, een Mauthausen, een Bergen-Belsen, een Sobibor, een Madjanek… zou kunnen bestaan. Gebruik later onze getuigenis over al de wandaden die de nazi-ideologie over onze landen gebracht heeft, opdat ze nooit meer zouden plaatsgrijpen. Wees waakzaam opdat er nooit een staatsvorm zou ontstaan die opnieuw tot zulke daden zou kunnen overgaan. Wees nooit onverschillig voor datgene wat in je omgeving gebeurt, je land, je wereld. Werk, met je eigen middelen, met je eigen mogelijkheden, binnen de ruimte waarover je kan beschikken, aan een maatschappij waar vrede, gelijkheid, broederlijkheid en verdraagzaamheid centraal staan, waar het geen ijdele begrippen zijn. Maak gebruik van de democratische vrijheden, benut je recht op vrije verkiezing en meningsuiting te volle.”

Regine Beer heeft steeds geijverd voor een betere en meer democratische samenleving. Daarbij wees ze voortdurend op de gevaren voor regimes en ideologieën die de mens aan banden wilden leggen. “Het fascisme is wel met de wapens overwonnen, maar in de geest van vele mensen woekert het als een kanker nog verder. Politiek-economische en maatschappelijke problemen allerhande geven deze mensen meer en meer de kans om hun ideeën, wensen en verzuchtingen nog meer kracht en vorm te geven. Daarom zal ik tot mijn laatste adem blijven getuigen. Ieder mens wordt in vrijheid geboren, iedere mens moet kunnen opgroeien en zich ontplooien in een vrije wereld. Ik kan het niet genoeg zeggen, benadrukken: vrijheid is voor mij nog steeds het belangrijkste woord uit de woordenschat.” Regine Beer is een van de Laatste Getuigen van een tijdperk waarin de mens ondergeschikt was aan een fascistisch systeem. De belangrijkste boodschap van Beer is dat we dit niet opnieuw mogen laten gebeuren.

Regine Beer, KZ A 5148, Epo, 1992

Dit artikel verscheen eerder op: liberales.gif

Liberales verstuurt wekelijks een gratis nieuwsbrief met interviews, essays en boekbesprekingen. Inschrijven kan op www.liberales.be.