Murray N. Rothbard (1926-1995)

Op 7 januari j.l. stierf Murray Rothbard onverwacht aan de gevolgen van een hart-infarct. Zijn dood betekent een enorme klap voor de libertarische beweging en voor de Oostenrijkse School binnen de economische wetenschap. Rothbard was een veelzijdig man, actief op zowel politiek als wetenschappelijk terrein, en zijn invloed leek de afgelopen tijd groter dan ooit. Zo werd hij in politieke analyses aangewezen als een van de hoofdfiguren achter de zgn. Republikeinse Revolutie van het najaar 1994. Rothbard was er trouwens als de kippen bij om deze analyse te verwerpen, getuige zijn artikel in de Washington Post onder de titel "Newt Gingrich is no Libertarian". Zijn politieke onafhankelijkheid was hem heilig. Zo nam hij de laatste jaren ook steeds meer afstand van de Libertarian Party, veroordeelde de meest radicale tendensen binnen de Amerikaanse libertarische beweging, en schoof hij in zijn politieke standpunten steeds meer op naar die van de Old Right, een typisch Amerikaanse conservatieve traditie. Ik denk dat uiteindelijk de betekenis van Rothbard als wetenschapper en docent het grootst zal blijken te zijn. Vooral zijn rol binnen de Oostenrijkse School van de economische wetenschap is van belang; samen met Israel M. Kirzner en Ludwig Lachmann geldt hij als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de derde generatie ‘Oostenrijkse economen’. Tevens wordt hij geroemd als docent en schrijver, niet alleen op economisch, maar ook op historisch en filosofisch gebied. Ter illustratie van zijn veelzijdigheid, zijn onafhankelijkheid en zijn betekenis als wetenschapper wil ik enige woorden aanhalen die werden uitgesproken tijdens de uitreiking van de Ingersoll Foundation’s Richard M. Weaver Price for Scholarly Letters in 1994: "Rothbard almost defines the term intellectual maverick. A brilliant economic historian and philosopher, he has almost single-handedly revived the idealism of the old American Republic. He’s an individualist to the core, but he has never for a moment lost sight of the social and moral dimensions of the marketplace".

Man, Economy and State

In 1962 verscheen van Rothbard ‘Man, Economy and State’, een omvangrijk boekwerk waarin de denkwijze van Rothbards leraar Ludwig von Mises nader werd uitgewerkt. Na deze publikatie gold Rothbard als een van Von Mises’ belangrijkste leerlingen en werd de lijn van de Oostenrijkse School binnen de economische wetenschap doorgetrokken tot een derde generatie, hoofdzakelijk Amerikaanse, economen. Deze Amerikaanse tak van de Oostenrijkse School wordt ook de Neo-oostenrijkse School genoemd om hem te onderscheiden van de Duitse stroming binnen deze economische traditie. Rothbards belang binnen deze Neo-oostenrijkse school blijkt ondermeer uit de aandacht die hij krijgt in het boek ‘The capitalist alternative -an introduction to neo-austrian economics’ van de Engelse econoom Alexander H. Shand. De neo-oostenrijkse benadering van de economische wetenschap is echter dermate onorthodox dat het merendeel van de economie-studenten Rothbards naam niet zal kennen. In de ‘main-stream’ economische handboeken die in Nederland en elders op hogescholen en universiteiten worden voorgeschreven zult u dan ook tevergeefs zoeken naar de naam Rothbard. Een flauw lichtpuntje op dit gebied heb ik enige tijd geleden mogen ontwaren in een nieuw Nederlandstalig economisch handboek dat recentelijk is uitgegeven onder de titel ‘Economie toegelicht’. Dit boek van de hand van de Gentse professor de Clercq besteedt ook aandacht aan de off-stream ontwikkelingen binnen de economische wetenschap en ook in dit boek geldt Rothbard samen met Kirzner en Lachmann als de belangrijkste vertegenwoordiger van de moderne Oostenrijkse School.

Naast Man, Economy and State dient ‘Power and Market’ genoemd te worden en ook de vele publikaties over de oorzaken van de beurskrach van 1929 en de depressie van de jaren dertig (b.v. ‘America’s Great Depression’ uit 1963). Met ondermeer deze publikaties vestigde Rothbard zijn naam als economisch historicus.

For a New Liberty

Rothbards meest bekende libertarische geschrift is ‘For a New Liberty; The Libertarian Manifesto’ uit 1973. Het boek verscheen in een tijd dat het libertarisme, als betrekkelijk nieuw politiek fenomeen, in toenemende mate aandacht trok in de Verenigde Staten. For a New Liberty kan worden beschouwd als een soort bevestiging van de levensvatbaarheid van de nieuwe beweging die vanaf die tijd wordt beschouwd als een belangrijke stroming binnen het Amerikaanse politieke denken. Rothbard zelf vestigde met dit boek zijn reputatie als een van de belangrijkste voormannen van de libertarische beweging in de VS.

Vanaf 1973 is het snel gegaan met het libertarisme in de VS. De Libertarian Party zocht de politieke weg en bereikte al snel de status ‘grootste van de kleine partijen’. Rothbard nam zitting in het bestuur en verleende zijn medewerking aan het schrijven van het partij-programma. De laatste tien jaar echter boekte de Libertarian Party geen aansprekende successen meer en nam ook Rothbard meer afstand van de partij en daarmee van een belangrijk deel van de Amerikaanse libertarische beweging.

The Ludwig von Mises Institute

Naast zijn talrijke wetenschappelijke publikaties en zijn betrokkenheid bij de Amerikaanse libertarische beweging, met name de Libertarian Party, is Rothbard altijd docent gebleven en heeft hij enorm veel energie gestoken in de verspreiding van zijn politieke en economische denkbeelden. En met succes, zoals onlangs ook geconstateerd werd door Harry Browne. Browne ging tijdens een lezing in op zijn motieven om presidentskandidaat te worden namens de Libertarian Party en legde zijn gehoor uit waarom juist nu de tijd rijp was voor een groot verkiezingssucces. Ook al waren de resultaten van de LP de afgelopen tien jaar teleurstellend, aldus Browne, op twee gebieden heeft de libertarische beweging zich in de VS de laatste twintig jaar onderscheiden: educatie en wetenschappelijke publikaties. Browne vermeldde dat er in 1994 meer libertarische publikaties waren verschenen dan in de jaren vijftig en zestig tezamen. Een groot succes, dat volgens Browne kon worden toegeschreven aan instellingen als The Foundation of Economic Education, the Cato Institute, tijdschriften als Reason Magazine, en personen als Robert Poole, Lawrence Reed en …….. Murray Rothbard.

Rothbard is zijn gehele werkend leven ook docent geweest. Eerst ongeveer twintig jaar lang aan de New York Polytechnic Institute en later als professor aan de University of Nevada in Las Vegas. De laatste tien jaar was hij ook verbonden als Vice-President of Academic Affairs van het Ludwig von Mises Institute, een instituut dat een studieprogramma aanbiedt in ‘Oostenrijkse’ economie en dat verbonden is aan de Auburn University te Auburn, Alabama.

Vanuit het Ludwig von Mises Institute werkte Rothbard samen met Llewellyn H. Rockwell aan de verspreiding van de inzichten die voortvloeiden uit de (neo-)Oostenrijkse benadering van de economie. Uit de gehele wereld komen economie-studenten naar het instituut om geschoold te worden in het Oostenrijks-economisch denken. Met het instituut als een soort epicentrum heeft de invloed van de (neo-)Oostenrijkse school een hoge vlucht genomen. De uitgave van het vermaarde Review of Austrian Economics (uitgegeven door Kluwer Academic Publishers te Dordrecht) is hierbij een van de vele hoogtepunten. Door toedoen van Rothbard is een soort ‘intellectual community’ ontstaan van studenten en docenten die in de Oostenrijkse traditie zijn geschoold, vervolgens uitvliegen over de hele wereld en elkaar via de Austrian Economics Newsletter (een uitgave van het instituut) op de hoogte houden van elkaars publikaties, proefschriften en aanstellingen. Zijn betrokkenheid met studenten bleek vooral uit zijn medewerking aan het tijdschrift Free Market dat door studenten van het instituut wordt uitgegeven en waarin hij in zijn vaste column op scherpe wijze het economische beleid van de regering Clinton onder vuur nam. Niet voor niets gaf het tijdschrift Forbes hem de bijnaam ‘Happy Warrior of Economics’. Een jaarlijks hoogtepunt was en blijft de Mises University, een ‘summer university’, waar studenten en docenten uit de rest van Amerika een week lang geschoold worden in ‘Economics of the Austrian School’. Alleen de beste inschrijvers worden toegelaten nadat ze zijn geselecteerd op hun capaciteiten de Oostenrijkse inzichten op overtuigende wijze te presenteren en te verbreiden. Ook is er inmiddels een Murray N. Rothbard Scholarship Fund ingesteld om die studenten financieel te ondersteunen die zich willen toeleggen op de bestudering van Rothbards wetenschappelijke werken.

Tot slot

Rothbard, wetenschapper, politicus en docent, is op het hoogtepunt van zijn roem en invloed gestorven. Zijn nalatenschap is bijzonder groot; zijn boeken zal men blijven lezen en via het Ludwig von Mises Institute zullen studenten gestimuleerd worden zijn werk voort te zetten en zijn inzichten verder uit te werken.

Ongeveer vijftig jaar geleden werd Rothbards denken en leven ingrijpend veranderd door zijn eerste kennismaking met zijn grote leraar Ludwig von Mises. De komende vijftig jaar zal ook Murray Rothbard herdacht worden als een grote leraar die voor velen een ommekeer in denken en leven teweeg heeft gebracht.