Vlaktaks: Deel 2, De Laffer Curve

Er moet ergens een gemiddeld belastingtarief zijn, waarmee de inkomsten kunnen worden worden gemaximaliseerd.

Alle grote wetenschappelijke doorbraken gebeuren per ongeluk. Jaren van methodisch onderzoek hebben vaak de magie van een inspirationele opwelling nodig. De ontdekking van penicilline door Alexander Fleming is zo bewonderingswaardig omdat het gebaseerd was op een gebrek aan onderhoud van zijn Petri-schotels met schimmels.

In de wereld van de economie passeerde een van de opmerkelijkste momenten terwijl twee mannen wachtten voor hun lunch in een restaurant in Washington op 4 december 1974. Professor Art Laffer was in gesprek met Dick Cheney, de huidige Amerikaanse vice-president onder het genot van een drankje. De vraag die toen gesteld werd was ,,Wat is het meest optimale belastingtarief om zoveel mogelijk inkomsten te genereren?”. Op zijn servet tekende Professor Laffer daarop een grafiek die de vorm van een klok voorstelde.

Zijn hypothese was eenvoudig, de overheid krijgt geen inkomsten bij een belastingtarief van 0% en zou ook geen inkomsten krijgen bij een belastingtarief van 100%, omdat in het laatste geval niemand zou willen werken. Dus moest er ergens een gemiddeld tarief zijn, waarmee de inkomsten zouden kunnen worden gemaximaliseerd. Als men de belasting verhoogt boven dat kritieke punt dan zouden de inkomsten naar beneden gaan. Voor sommige inkomensgroepen had de overheid een zone bereikt van continu verminderde inkomsten, zo redeneerde Laffer.

Het was een euforisch moment voor beide mannen, hoewel de details voor nader onderzoek ingewikkeld waren en de economen nog niet op een lijn zaten. Toch heeft deze eenvoudige grafiek, nu geheten de Laffer Curve, aangetoond, dat de bijna universele aanname van overheden om zoveel mogelijk belastingen te heffen om zaken als gratis onderwijs en wegen te betalen pure fantasie is geweest.

Professor Laffer viel deze stelling aan met zijn gezond verstand; een lagere belasting zou meer inkomsten opbrengen dan een hoge ingewikkelde. Het klinkt opmerkelijk, maar dit servetje heeft enorme gevolgen gehad. Het zou niet te pretentieus zijn om te stellen, dat dit het Sovjet-blok uiteen heeft laten vallen. Het subversieve voorstel van Professor Laffer stond aan de voet van de presidentiële campagne van Ronald Reagan in 1980.

Deze stelling werd ook opgepakt door Sir Geoffrey Howe in Engeland. Howe was de meest radicale minister van financiën in het kabinet van Margaret Thatcher. Sinds 1980 hebben de Engels-sprekende landen een enorme golf van voorspoed gekend, die werd veroorzaakt door de lagere belastingtarieven. Wie herinnert zich nog het toptarief van 98% onder de Labour-regering van James Callaghan? (red.: In Nederland had men onder het Den Uyl-regime in de jaren 70 ook zo’n absurd hoog tarief). Natuurlijk betaalde niemand dit tarief, omdat de welgestelden alles in het werk stelden om deze belastingen te ontwijken via accountants en belastingadvocaten. Het resultaat was dat sommigen verhuisden naar het buitenland en anderen de belastingen ontweken door middel van een opbloeiende illegale en zwarte markt.

Peter Clarke is een columnist voor het Schotse blad The Scotsman.