Een filosofie die streeft naar vrede, vrijheid en welvaart – waarvan de aanhangers algemeen beschouwd worden als ongevoelig, baatzuchtig en onmenselijk.
KOMPASSIE: verdriet om het leed of de moeilijkheden van anderen, met de drang om te helpen. (Webster’s Dictionary)
Een filosofie die streeft naar vrede, vrijheid en welvaart – waarvan de aanhangers algemeen beschouwd worden als ongevoelig, baatzuchtig en onmenselijk. Dit is een tegenstrijdige maar tamelijk nauwkeurige omschrijving van de libertarische beweging in Amerika en ook in België en Nederland.
Deze omschrijving – hoe tegenstrijdig dan ook – draagt veel bij aan de verklaring waarom het libertarisme niet succesvoller geweest is in het verkrijgen van de algemene waardering en de steun die het toch zeer zeker verdient.
Het is bijzonder ongelukkig dat libertariërs beschouwd worden als onmenselijk, iets wat helemaal is te vermijden.
Libertarisme is tegelijkertijd de meest ethische ideologie én inherent daaraan, die met de meeste kompassie.
Wij zoeken een wereld van vrijheid, vrede, rechtvaardigheid en welvaart, gebaseerd op respect voor iedereen, onafhankelijk van ras, kleur, leeftijd, sekse of overtuiging.
Bovendien stellen wij dat een dergelijke wereld er kan komen zonder opoffering van het individu, zonder het creëren van een sociale elite met speciale privileges, en zonder dwang.
Wij kunnen onze principes en programma’s zeer sterk verdedigen op veel terreinen – filosofisch, ethisch, economisch en pragmatisch. Onze visie van een libertarische toekomst is niet die van een maatschappij waarin een paar rijke mensen leven in kastelen op een heuvel, terwijl ieder ander onderworpen en arm is. In tegendeel, de libertarische visie is die van een wereld waarin bijna iedereen gezond is en welvarend en verstandig en vrij om zijn eigen doeleinden op zijn eigen wijze na te streven; een wereld waarin dwang helemaal niet bestaat, en waarin alle mensen, zo ze elkaar al niet respecteren, dan toch tolereren. Het is moeilijk om je een welwillender of meelevender beeld voor te stellen van een menselijke samenleving. Waarom dan worden libertariërs en libertarisme zo vaak beschouwd als onmenselijk? Er zijn een aantal redenen:
DE ONMENSELIJKE LIBERTARIER
De eerste en meest duidelijke reden dat libertariërs als onmenselijk worden beschouwd is dat wij overheidsprogramma’s willen afschaffen die algemeen beschouwd worden als hulp aan de armen – zoals bijstand, AOW, WWW.
Wij moeten veel duidelijker aantonen dat de overheid de armen eerder schade toebrengt, dan hen helpt en dat als we de overheid uit de levens van de armen kunnen halen, dat zal leiden tot een netto voordeel voor hen.
Over de manier waarop dit kan kom ik nog terug.
Ten tweede, de nadruk die veel libertariërs leggen op kapitalisme en het recht op het maken van winst in het bijzonder, en op economische waarden (vs. menselijke waarden) in het algemeen, maken dat wij baatzuchtig lijken. Het feit dat een behoorlijk aantal libertariërs inderdaad baatzuchtig zijn maakt het er niet beter op.
Voor een deel is dit een kwestie van woorden en accenten. Zoals Michael Emerling aantoont, zijn er een aantal woorden, zoals kapitalisme en big business, die een zeer negatieve bij-betekenis hebben (los van hun juiste definitie).
Om deze negatieve gevoelens te vermijden en om te voorkomen dat onze communicatie met anderen kompleet mislukt, moeten we woorden gebruiken die een veel positievere gevoelswaarde hebben. Woorden zoals de vrije markt, vrij ondernemerschap, en, heel simpel, economische witheid. (Heel veel mensen zijn tegen ‘big business’ en ‘kapitalisme’, maar wie, behalve een verstokte statist, kan tegen ‘economische vrijheid’ zijn?).
Om de schijn te vermijden dat wij ons te veel bezighouden met ‘economische waarden – zoals eigendom en winst, ten koste van ‘menselijke waarden’ – zoals mensen en hun noden, zouden we meer aandacht moeten schenken aan al het goede dat vrijheid doet voor gewone mensen in hun dagelijks leven en aan de ellende die dwang en overheid aanrichten.
Aan die schijnbaar ongeneeslijk harde Libertariërs die ervan genieten om te zeggen: “Ik interesseer me totaal niet voor jou of je problemen, ik wil alleen met rust gelaten worden door de overheid”, zeg ik: “Wordt wakker. Hoe waarschijnlijk denk je werkelijk dat het is dat de overheid je met rust laat of dat je anderen kunt overtuigen om te vechten voor de vrijheid als alle andere kiezers je ervaren als een wreed, harteloos monster? In je eigen belang zou je moeten pretenderen dat je van mensen houdt, zelfs als je ze in werkelijkheid haat.
Ten derde is er het probleem van Libertariërs die vaak argumenten gebruiken die te technisch zijn of te ver verwijderd van de werkelijkheid. De reden dat ik tegen minimumloonwetten ben is niet omdat Böhm-Bawerk bewezen heeft dat je waarde niet kunt meten zonder een marktprijs. Ik ben tegen minimumloonwetten omdat ze mensen schade berokkenen.
De reden dat ik het begrip vecht ondersteun is niet omdat Ayn Rand in “the Objectivist Ethics” bewezen heeft dat het concept waarde ‘afhankelijk is en afgeleid van het voorgaande concept leven’. Ik ondersteun het begrip recht omdat ik geloof dat individueel respect voor vrijheid en de verdediging ervan essentieel is voor een maatschappij waarin de mens waardigheid, vrijheid en welvaart kan hebben. Het begrijpen van abstracte principes en het in staat zijn om technische argumenten te geven, is essentieel voor het kompleet begrijpen en verdedigen van de vrijheid.
Echter dergelijke argumenten te benadrukken ten koste van ‘gezond verstand’ verdediging van de vrijheid, in termen van de toepassingen en waarden voor werkelijke mensen in de werkelijke maatschappij, zal er vaak alleen maar toe leiden dat men niet meer naar je luistert.
Ik wil nu graag bespreken hoe we voor de vrijheid kunnen argumenteren op een wijze die aan je gehoor duidelijk maakt dat je gelijktijdig (l) ethisch, (2) praktisch en (3) meevoelend bent.
VRIJHEIDSARGUMENTATIE WAARUIT MEEGEVOEL BLIJKT
Er zijn vier methodes om voor vrijheid te argumenteren:
1. Door het geven van ethische argumenten.
2. Door het geven van praktische argumenten.
3. Door het geven van ethische én praktische argumenten.
4. Door aan te tonen dat het ethische argument tevens het praktische is.
De laatste methode is de beste.
Zoals ik de term hier gebruik, heeft ethiek te maken met die principes van goed en kwaad die van toepassing zijn op een sociaal, wettelijk of politiek systeem. (Ik gebruik de term moraliteit om dat onderdeel van de filosofie aan te geven dat van toepassing is op de juiste principes van persoonlijk gedrag.)
De basis van de libertarische ethiek wordt gevormd door individuele rechten. Een sociaal beleid dat op rechten gebaseerd is, is tegelijkertijd ethisch, omdat het overeenkomt met de eisen van de menselijke natuur (inclusief de behoefte van de mens aan vrijheid), en praktisch omdat het overeenkomt met de eisen van het leven in de realiteit. (Het is moeilijk om je zelfs maar een maatschappij voor te stellen die de bescherming van rechten heeft afgeschaft en die toch een aantrekkelijke plaats zou zijn voor mensen om in te leven.)
We kunnen stellen dat het ethische tevens het praktische is. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat minimumloonwetten onethisch zijn, omdat ze een aantasting van de economische vrijheid zijn en daardoor de mens schade berokkenen. Of je zou kunnen stellen dat minimumloonwetten onpraktisch zijn, omdat het resultaat is dat de armen werkeloos worden, het geen ook weer betekent dat de mens schade wordt toegebracht.
Zo zie je dat los van welk argument je ook gebruikt, je in feite zegt: “Minimumloonwetten zijn slecht omdat ze de mens schade berokkenen.”
Het basisconcept zowel van aantasting van economische vrijheden als van het sociaal onpraktische is, dat de mens door dwang schade berokkend wordt.
In deze zin is het niet slechts zo dat morele en praktische argumenten niet met elkaar in strijd zijn, maar het zijn in feite twee verschillende manieren om hetzelfde te zeggen (of het zijn omschrijvingen van twee verschillende aspecten van dezelfde zaak).
Als we eenmaal begrijpen hoe we dit principe in specifieke gevallen kunnen toepassen, geeft dit libertariërs een enorm goede argumentatiemethode. Dit is echt niet zo moeilijk.
Alles wat we moeten aantonen is dat dwang noodzakelijkerwijs mensen schaadt en dat dat ons zorgen baart. Daarna laten we zien dat in een bepaalde zaak dwang wordt toegepast en tonen andere schadegevallen aan die door dwang berokkend worden.
Laten we nog eens naar de minimumloonwetten kijken. Als we de beschreven methode willen gebruiken, verklaren we eerst hoe deze wetten beletten dat mensen op vrijwillige basis afspraken met elkaar maken (op zichzelf al een kwaad).
Daarna tonen we aan hoe deze dwangmatige bemoeienis met het vrije ondernemerschap noodzakelijkerwijs ertoe moet leiden dat mensen hun baan verliezen. En dan kunnen we specifieke personen uit de omgeving noemen die hun baan verloren hebben na de laatste verhoging van het minimumloon (bij voorkeur personen die tenminste enkelen onder het gehoor kennen). We kunnen dan besluiten met te stellen dat het ethisch slecht, economisch rampzalig en sociaal onjuist is voor een regering om in te grijpen in vrijwillige persoonlijke overeenkomsten en om meer werkeloosheid te creëren, terwijl deze al zo enorm groot is.
Deze methode laat de spreker gelijktijdig zien als (l) ethisch, (2) sociaal en economisch praktisch en (3) meelevend. Het is zeker dat niemand een libertariër die zo redeneert als onmenselijk kan bestempelen.
Voorbeelden van specifieke schade berokkend door het gebruik van macht moeten zo relevant en recent mogelijk zijn. Bij voorbeeld in plaats van vaag beweren dat “de minimumloonwetten slecht zijn omdat de mensenrechten er door aangetast worden en omdat ze werkeloosheid veroorzaken” moet je lokale bedrijven noemen die schade geleden hebben ten gevolge van een uitbreiding van de minimumloonwetten en namen noemen van personen die hun baan verloren hebben.
Laat je medeleven met de moeilijkheden van deze mensen gerust zien, dat is beter dan eenvoudig je zorg om principes te tonen.
Het tonen van je medeleven met echte mensen die een bepaalde schade werd toegebracht is zowel menselijker als veel sociaal effectiever dan het geven van alleen maar abstracte intellectuele argumenten. In het algemeen geldt dat wanneer je laat zien dat:
1 dwang slecht is omdat het mensenrechten aantast en mensen schade berokkent (dwang is onethisch en onpraktisch);
2 je bezorgd bent over, en tegen het benadelen van mensen (je bent meelevend);
3 je gebruikt bepaalde plaatselijke voorbeelden van echte schade berokkend aan levensechte mensen (relevante voorbeelden) en
4 -je duidelijk aantoont dat deze schade niet zou gebeuren als die drang er niet was (vrijheid is ethisch en praktisch); dan heb je in feite een onweerstaanbaar argument en het is praktisch zeker dat je je gehoor zult overtuigen.
Deze methode van ethisch-praktisch-meelevend argumenteren zal aanvankelijk veel nadenken, onderzoeken en werk betekenen. En het is misschien moeilijk om alle “praktische” aspecten en toepassing van vrijheid te behandelen die je beschikbaar hebt. Maar niemand kan aan je ethiek of je ernst twijfelen als je alle drie de elementen – ethiek, praktische effecten en meeleven – in je argumentatie opneemt.
DE MEELEVENDE LIBERTARIER
Ethische-praktische-meelevende (EPM) argumentatie kan gebruikt worden voor praktisch ieder geval en elk gehoor. Wij weten dat vrijheid niet alleen goed is voor de rijken of de middenklasse of de begaafden. Vrijheid is goed voor iedereen. Daarentegen berokkent dwang schade aan iedereen.
Laat de mensen zien hoe de schade door dwang plaatsvindt, hoe de voordelen van vrijheid verkregen kunnen worden, en vertel hun dat je geïnteresseerd bent in hen en andere mensen.
Hoewel specifieke argumenten zullen variëren van groep tot groep, zijn er methodes om voor de vrijheid te pleiten die bruikbaar zijn voor elke groep.
Met wat inspanning, nadenken en zorg kunnen libertariërs zich niet alleen etaleren als de meest meelevende en de meest zorgzame politieke activisten, maar ook als de meest principiële.
Door gesprekken met duizenden libertariërs ben ik ervan overtuigd geraakt dat WIJ inderdaad veel om andere mensen geven. Het is heel zeker dat de reden om actief te werken in de libertarische beweging niet grotendeels is om geld en macht. Deze zijn veel eenvoudiger te verkrijgen in het zakenleven of in de bestaande grote politieke partijen.
Wat de meeste libertariërs veel meer motiveert, is een ernstig verlangen naar een betere, vrijere, welvarender en rechtvaardiger wereld.
Zeker, we wensen deze zaken op de eerste plaats ten bate van onszelf, maar de overgrote meerderheid van ons wenst ook vrede vrijheid en welvaart voor alle mensen. Zorg ervoor dat andere mensen dat te weten komen. Libertariërs zijn in feite meelevende mensen.
We moeten alleen nog onze principes toepassen in de werkelijke wereld, werkelijke levensomstandigheden, om zodoende de geest en de harten te winnen van zeer veel andere reële, niet-abstracte mensen.
