Het algemeen belang bestaat niet

Het algemeen belang is iets dat nog wel eens wordt gebruikt om individuele rechten ondergeschikt te maken. De moraliteit en het resultaat van een dergelijke manier van denken zijn in mijn ogen negatief.

Het algemeen belang is iets dat nog wel eens wordt gebruikt om individuele rechten ondergeschikt te maken. De moraliteit en het resultaat van een dergelijke manier van denken zijn in mijn ogen negatief.

Laten we kijken naar het voorbeeld van de eigenaar van een park. Nu is er het plan om hier een industrieterrein neer te zetten. De eigenaar van het park weigert alle medewerking en daardoor kan de bouw niet doorgaan. Moet de overheid nu ingrijpen en deze persoon onteigenen?

Ondanks de opbrengsten die het industrieterrein heeft voor de gemeenschap wordt de gemeenschap niet benadeelt. De gemeenschap zou een voordeel hebben als het park zou verdwijnen, maar hun situatie verslechtert niet door de houding van de eigenaar. De eigenaar pleegt geen geweld en doet op geen enkele wijze de gemeenschap tekort.

Ik zou iemand blij kunnen maken als ik mijn huis voor een vriendelijke prijs verkoop. Maar dat ik dat niet doe maakt niet dat ik iemand benadeel. Mijn tv van twintig jaar oud kan ik voor duizend euro op marktplaats zetten. Mensen zullen het negeren en niemand wordt benadeeld. Zo kan ik ook naar de buurman stappen en een euro bieden voor zijn auto. Hij zal er weinig aandacht aan besteden. Door iets niet te verkopen, een te hoge prijs te vragen of een hele lage prijs te bieden benadeel je niemand. Vrijemarkttransacties zijn vrijwillig en niemand wordt dus gedwongen om iets te verkopen of te kopen. Daaruit volgt ook dat er van niemand gevraagd wordt om een bepaalde prijs te vragen of te bieden bij onderhandelingen.

Als het belang voor de gemeenschap groot is dan kan er ook veel betaald worden. Nu kun je zeggen dat het niet eerlijk is dat de eigenaar van het park dwarsligt om zo de prijs op te drijven. Maar dit is net als bij elke onderhandeling. De gemeenschap heeft geen enkele verplichting om te betalen als zij de prijs te hoog vinden. Zij worden dus ook niet benadeelt door de te hoge prijs.

Door het onteigenen van de oorspronkelijke eigenaar ontneem je hem de kans om op een eerlijke manier te onderhandelen over de prijs. De onteigening zorgt ervoor dat deze eigenaar nu een lager bedrag voor zijn grond krijgt. Het resultaat van onteigening is lagere kosten voor de projectontwikkelaar.

Moeten we het dan accepteren dan een enkel persoon dit project om zeep helpt? Zo sterk is het in de praktijk niet. Over het algemeen zijn er alternatieven. Maar door de onteigening kan er worden gekozen voor een goedkoper alternatief. In dit geval kun je wellicht een andere iets minder gunstige locatie kiezen.

Mag puur winstbejag hoger staan dan het privaat eigendom? Dat mag wat mij betreft niet. In een vrije samenleving is er wat mij betreft zelfbeschikking en privaat eigendom. Daaruit volgt dat je vrij bent om winst te maken met je bedrijf. En deze winst maak je door interactie met anderen die ook op vrijwillige basis samenwerken. Op deze manier zullen je klanten en je werknemers dus ook profiteren van jouw bedrijf. En zelf profiteer je doordat je winst maakt. Winst die gemaakt wordt na toepassing van geweldsmiddelen is een heel andere zaak. Dan is er geen sprake meer van voordeel voor alle partijen. Winst die op deze manier tot stand komt drukt een combinatie van voors en tegens uit. Het is onduidelijk hoe zwaar het lot van de benadeelden moet worden gewogen.

Maar we komen nu waar het velen om gaat. Het economisch belang van bepaalde bedrijven weegt kennelijk zwaarder dan dat van een individu. Dit klinkt logisch, maar sta eens stil bij hoe dit proces in zijn werk gaat. Pas dit toe in de praktijk en we zien ineens waarom kapitalisme een slechte naam heeft gekregen.

Welke bedrijven en organisaties zijn er dan in staat om zoveel gewicht in de schaal te leggen dat ze de overheid kunnen overtuigen van dit algemeen belang? En hoe gaan deze bedrijven en organisaties te werk om hun zin te krijgen? Het resultaat van dit proces is onteigening van de oorspronkelijke eigenaar. Dat is niet iets om simpelweg aan de kant te schuiven.

Het mag duidelijk zijn dat het vermogende bedrijven zijn die dergelijke onteigeningen kunnen bewerkstelligen. Het geeft grote bedrijven een voordeel omdat zij nu kunnen schermen met het maatschappelijk belang. En overheden gaan hier in mee. Er is hier sprake van corporatisme. De invloed van belangengroepen en bedrijven weegt hier zwaarder dan het individuele belang. En dat op basis van een onduidelijk begrip als het algemeen belang.

Het is niet dat het individu moet wijken voor het algemeen belang. Het is dat het ene individu moet wijken voor andere individuen. In die zin bestaat het algemeen belang niet. We zijn individuen en soms delen we bepaalde waarden. Maar dat wil niet zeggen dat je die waarden kan agregeren en dan vervolgens gebruiken om rechten van individuen aan te tasten.

Het praktische argument voor het algemeen belang faalt. Dit omdat het in de praktijk leidt tot machtsconcentraties bij grote bedrijven en politici. Het algemeen belang is een vaag begrip dat in veel situaties misbruikt kan worden. Deze uitkomst is zeker niet in het algemeen belang. Maar zelfs al zou de behoefte van de gemeenschap terecht zijn dan is dat geen reden om individuele rechten aan te tasten. De gemeenschap is ook samengesteld uit individuen en het ene individu zou niet meer rechten moeten hebben dan het andere individu.