De putsch in de Sovjet-Unie is mislukt. Het pleidooi van Janajev c.s. voor een krachtig en effectief staatsoptreden werd door het russische volk niet gehonoreerd. Gegeven de chaotische toestand van de Sovjet-economie is dit opmerkelijk. De Russen zoeken de oplossing voor de economische chaos in meer democratie en in minder autoritaire staat. De komende tijd zal leren in hoeverre hun roep om meer democratie een roep om meer vrijheid is. In de woorden van Rose Wilder Lane is democratie immers niet meer dan “a way for the People to control the Authority that controls the People”.

De Russen zijn, na zeventig jaar geëxperimenteer met staatsinterventie op alle mogelijke gebied, niet meer bereid te geloven dat het Kremlin in staat is de winkelschappen te vullen. Ook al zijn er berichten, dat ‘misdadige’ organisaties goederen kapen en achterhouden om vervolgens de prijs op te kunnen drijven. Ook al zijn de particuliere boeren die hun dure waar op de stadsmarkten verkopen verre van populair; het geloof in een centrale macht die alles kan regelen en verzorgen komt niet meer terug. De weg naar de slavernij blijkt dood te lopen.

De roep om minder staat teneinde de chaos te keren is een verfrissend geluid aan het einde van de twintigste eeuw. De geschiedenis van deze eeuw laat ons immers variaties op hetzelfde thema zien: het thema van de staatsinterventie. Meer staat om oorlog te kunnen voeren, meer staat om dezelfde oorlog te kunnen beëindigen, meer staat om het welzijn van iedereen te kunnen garanderen.

De Russen hebben hun les geleerd. In Nederland wordt dezelfde les, weliswaar in een andere vorm en mate, met de dag duidelijker. Of de Nederlanders bereid zijn deze les te leren is nog maar de vraag. Het moet volgens mij toch steeds meer mensen duidelijk worden dat de staatsleiding wanhopig bezig is de financiële chaos te keren en hierin maar niet kan slagen. De laatste halfslachtige pogingen betroffen ondermeer de W.A.O. De zekerheid van een uitkering bij arbeidsongeschiktheid blijkt ineens een schijnzekerheid. De primaire reactie op de W.A.O.-maatregelen was protest tegen en het uitoefenen van pressie op de Haagse politiek teneinde de besluitvorming te beïnvloeden. De menigte ging niet de straat op met de leuze: we doen het voortaan zelf!

De staat verschaft geen zekerheid en schept tegenwoordig chaos in het leven van de mensen die afhankelijk van haar zijn. Ook de minder afhankelijken worden getroffen. In de Volkskrant van 27 juni j.l. staat een artikel met de alleszeggende titel: “De serviceverlening van de Rijkspolitie Amsterdam is failliet”. In de woorden van de politiefunctionaris heeft een “beroofde, bejaarde mevrouw” geen prioriteit meer. Kun je het erger voorstellen?

Langzamerhand verschuiven de panelen. Wellicht dat over vijf jaar de situatie zodanig verslechterd is dat het zoeken naar particuliere oplossingen voor sociale zekerheid en bescherming beschouwd wordt als een zinvolle bezigheid en niet beschouwd wordt als intellectuele masturbatie door een stelletje wereldvreemde idealisten. De realiteit is dat de overheid en haar ideologen lijden en geleden hebben aan een vreemd soort overmoed en oprecht hebben gemeend dat vanuit het Binnenhofje het welzijn van 15 miljoen Nederlanders kon worden georganiseerd. De realiteit is dat ze daarin niet zijn geslaagd.

De Vrijbrief neemt alvast een voorschot op de discussies die gaan volgen. De ideeën over sociale zekerheid georganiseerd door de vrije markt zijn moeilijk voorstelbaar, doch de moeite waard nu de reële sociale zekerheid slechts een waanidee blijkt te zijn.