Wat is libertarisme (3)?

Deze serie is begonnen naar aanleiding van enkele gesprekken waaruit bleek dat er over het libertarisme nogal wat misverstanden bestaan. Daarom schonken we reeds aandacht aan de opvattingen dat het libertarisme te “rechts” (deel 1) of te “links” zou zijn. (deel 2).

Het derde gesprek ging er over of het libertarisme te “atheïstisch” zou zijn. En daar wil ik vandaag wel iets over zeggen.

Voorop moet ik dan stellen dat ik uit vroegere ervaringen weet dat dit onderwerp nog gevoeliger ligt dan de linkse of rechtse theorie. We komen hier vlug op het vlak van religies. Onderwerpen die niet alleen moeilijk te bespreken blijken, maar die vaak zo diep persoonlijk zijn dat ze helemaal niet bespreekbaar zijn. Wees echter gerust, ik zal in dit artikel niet ingaan op specifieke onderwerpen die met een bepaald geloof te maken hebben. Dat is ook helemaal niet nodig, want het gaat er hier immers om, om de positie van het libertarisme ten opzichte van elk geloof te bespreken. Zoals u uit het vervolg zult zien, is die positie volkomen neutraal.

Het libertarisme kun je beschouwen als een MAATSCHAPPIJFILOSOFIE. Het bestudeert en leert “wat is de beste en juiste manier waarop mensen in de maatschappij met elkaar kunnen (en zouden moeten) samenleven”. In de totale filosofie is dit het vierde hoofdstuk, dat volgt op de hoofdstukken:

1. METAFYSICA: de leer van het zijn, het bestaande, het “bovenzinnelijke”.

2. KENNISLEER: hoe kunnen wij de dingen kennen.

3. ETHIEK: de moraalfilosofie, wat is goed en wat is verkeerd.

Het is niet de bedoeling om in het kader van dit artikel op elk van deze onderdelen erg diep in te gaan. Wel moet ik vermelden dat het zeer belangrijke zaken zijn. leder mens heeft bewust of onbewust over deze zaken een opvatting. Onafhankelijk of deze juist of onjuist is.

Ook het libertarisme bemoeit er zich niet mee of deze opvattingen van bepaalde personen juist zijn of niet. Het enige wat het libertarisme zegt, is dat die personen in de omgang met andere mensen geen geweld, dwang, (dreigen met geweld) of fraude, (een indirecte manier van geweld) mogen initiëren.

Dit in tegenstelling tot het OBJECTIVISME. Het objectivisme is een complete levensfilosofie en bestrijkt alle vijf de hoofdstukken van de filosofie. Het heeft over elk onderdeel een vaste bepaalde opvatting die afgeleid wordt van het metafysische uitgangspunt: “Het Bestaande Bestaat”.

Vandaaruit redenerend komt het objectivisme in het vierde hoofdstuk tot de opvatting dat geen enkel mens geweld, dwang of fraude mag initiëren tegen een ander. U ziet dat dit ook is wat de libertariërs willen. Het grote verschil echter met de objectivisten is dat Libertariërs wel tolereren dat anderen via andere wegen tot deze stelling komen. Zolang iemand zich aan de basisregel houdt van “geen agressie”, zolang voldoet hij aan de gewenste libertarische samenleving.

De objectivisten stellen dat dit niet kan en dat iemand die niet het volledige pakket aanvaardt, op een gegeven ogenblik toch geweld zal gaan gebruiken. Persoonlijk zie ik dit als een bewering zonder bewijs en aanvaard ik allen als goede libertariërs die ten opzichte van anderen geen agressie beginnen.

De filosofie van het Objectivisme is ontwikkeld door Ayn Rand. Ayn Rand was een bijzonder rationeel persoon. Zij had een briljant verstand en heeft daardoor ook een briljante filosofie ontwikkeld. Alles wat zij niet met haar verstand kon aantonen, verwierp ze. Gevoelens zijn “gevolgen” van het voorgaande rationele denken, en niet omgekeerd. Daardoor komt zij ook terecht op het ontkennen van alles wat bovennatuurlijk is, dus ook religies.

Zeer veel aanhangers van het objectivisme volgen Rand blindelings en accepteren van anderen niet de geringste afwijking van wat zij menen dat Rand geschreven heeft. In deze geest zijn ze (velen) soms zelf net aanhangers van een religie! Zij stellen dat Rand een atheiste was, dat het objectivisme atheïstisch is, en dat “dus” iedereen dat moet zijn.

Ik heb niet een duidelijke uitspraak van Rand over haar echte opvatting gevonden; ik meen dat zij dichter bij het agnosticisme staat. Maar dat doet er in dit verband niet al te veel toe. Waar het hier om gaat, is dat het objectivisme, of beter gezegd de huidige volgelingen van Ayn Rand, wel degelijk een atheïstische leer aanhangen.

Nogmaals, dit in tegenstelling tot het libertarisme dat iedereen vrij laat om over geloof en dergelijke zaken zijn eigen mening te hebben.

In het libertarisme komen we dan ook personen tegen met verschillende geloofsopvattingen. Dat wordt geaccepteerd zolang men zich houdt aan de libertarische grondstelling.

Zo is er bijvoorbeeld een grote groep “Christelijke Libertariërs” die stellen dat het libertarisme logisch voortkomt uit de leer van het Christendom.

Marshall Fritz, de succesvolle stichter van de “Advocates for Self-Government”, is zelf een Christen en hij heeft al velen ervan overtuigd dat het libertarisme de logische Christelijke maatschappij opvatting is. Virgil L. Swearingen heeft een levenswaardig boekje geschreven: “DISCOVERING SELF-GOVERNMENT, a Bible – bases study guide”,* waarin hij de overeenkomst met het christendom aantoont.

Uit het voorgaande zal duidelijk zijn dat wij het daar niet over eens hoeven te zijn, maar ook dat het duidelijk is dat het libertarisme beslist niet atheïstisch is**.

* Dit interessante boekje kunt u voor f 10,- aanvragen bij de redactie.

** Commentaar, vragen of opmerkingen over deze rubriek stellen wij zeer op prijs.