Het libertarisme is in Nederland een bij velen nog onbekende maatschappelijke en politieke filosofie. Hiervoor zijn verschillende oorzaken te bedenken. De belangrijkste is wellicht dat een theorie die in grote mate afwijkt van onze huidige maatschappij niet snel opgepikt zal worden. En onbekend maakt onbemind. Deze inleiding is een aanzet om hier verandering in te brengen.

Het libertarisme kent verschillende benaderingen maar het belangrijkste uitgangspunt is dat iedere persoon vrij moet zijn om te doen wat hij wil zonder hierbij de gelijke vrijheid van anderen te beperken. Menselijke samenwerking dient gebaseerd te zijn op vrijwilligheid en niet op dwang en geweld. Veel libertariërs noemen dit het zogenaamde non-agressie principe: niemand heeft het recht om geweld te initiëren tegen anderen. Dit lijkt niet echt een spectaculaire theorie. Immers, de meeste mensen zijn van mening dat bedrog, stelen en het plegen van geweld slechte zaken zijn. Een belangrijk kenmerk van het libertarisme is echter dat zij deze uitgangspunten tevens op het handelen van de overheid toepast. Met andere woorden, de overheid dient op basis van dezelfde normen te worden beoordeeld als mensen onderling. Als gevolg hiervan is het dan ook niet aan de overheid toegestaan om zich met het plegen van geweld, dwang en diefstal bezig te houden. De overheid heeft niet het recht om in te grijpen in vrijwillige transacties van burgers onderling.

Een Stukje Geschiedenis

Net als andere maatschappelijke stromingen heeft het libertarisme zijn filosofische wortels tot ver in de geschiedenis maar de eerste duidelijk omlijnde opvattingen omtrent een libertarische maatschappij zijn te vinden bij klassiek liberale auteurs als John Locke en Adam Smith. In de negentiende eeuw heeft het klassiek liberalisme een bloeiperiode doorgemaakt, om vervolgens in de twintigste eeuw terrein te verliezen aan het socialisme en andere politieke stromingen die de vrijheid van het individu aan banden willen leggen. Het moderne libertarisme is na de oorlog ontstaan in de VS toen de onvrede omtrent de gestage groei van de overheid bij velen toenam. Omdat het woord ‘liberals’ in de VS synoniem was geworden met sociaal democratie en beperking van de individuele vrijheid, besloten een aantal mensen zich voortaan ‘libertarians’ te gaan noemen. Het libertarisme heeft hierna een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt en is met name in het Angelsaksische taalgebied een serieuze maatschappelijke en politieke filosofie geworden. Belangrijke inspiratiebronnen en denkers van het moderne libertarisme zijn Ayn Rand, Robert Nozick, David Friedman en Murray Rothbard.

Libertarisme en Belastingen

Volgens het libertarisme staat belastingheffing gelijk aan gelegaliseerde diefstal. Immers, zonder toestemming van het individu claimt de overheid een groot deel van je inkomen. Als tegenprestatie realiseert zij hiervoor doelen waar je nooit om gevraagd hebt of levert zij diensten die beter, efficiënter en goedkoper door de vrije markt kunnen worden gerealiseerd. Een bekende tegenwerping is dat wij hier met zijn allen toe hebben besloten. Deze tegenwerping maakt weinig indruk op libertariërs. Immers, volgens het libertarisme mogen individuele rechten ook niet door een meerderheid geschonden worden. Besluiten omtrent de besteding van financiële middelen dienen door het individu zelf genomen te kunnen worden. In de huidige maatschappij kan de overheid door middel van dwang over lijf en goed van het individu beschikken. Een dergelijke gang van zaken wordt door het libertarisme fel bestreden. De maatschappij die het libertarisme voorstaat is gebaseerd op vrijwilligheid en individuele vrijheid.

Libertarisme en de Vrije Markt

Het libertarisme is een voorstander van de vrije markt, ook wel kapitalisme genoemd. De vrije markt is zowel de enige maatschappelijke ordening die verenigbaar is met de vrijheid van het individu als de economische ordening die de hoogste welvaart creëert. Hoewel er in de media vaak wordt gesproken over de vrije markt, bestaat er in de gehele wereld geen echte vrije markt. In alle landen, ook de VS, wordt het economisch leven sterk aan banden gelegd door regelgeving van de overheid en hoge belastingen. Het is hier dan ook beter om te spreken van een gemengde economie. Het libertarisme is een voorstander van echte vrije markt, waarin de overheid zich niet mengt door middel van vrijheidsbeperkende en welvaartvernietigende regelgeving. Zo is het libertarisme voor het afschaffen van het minimumloon en tegen het algemeen verbindend verklaren van CAO’s, importheffingen of subsidies aan bedrijven.

Sociale Zekerheid

Volgens het libertarisme kan er niet zoiets bestaan als sociale zekerheid. Omdat de overheid eenzijdig de hoogte en duur van uitkeringen kan veranderen of zelfs opheffen leeft een individu continue in onzekerheid over zijn toekomst. Dit nadeel wordt voorkomen in de vrije markt waar het individu zelf verantwoordelijk kan zijn voor het regelen van zijn financiële toekomst. Het libertarisme is er dan ook een voorstander van om de gehele sociale zekerheid te privatiseren. Verder frustreren de sociale zekerheid en de belastingen de werking van de arbeidsmarkt omdat zij activiteit bestraft en inactiviteit beloont. Door middel van dwang wordt immers geld afgenomen van de actieven om dit aan de inactieven te geven. Dit klinkt misschien humaan totdat je je realiseert dat het de overheid zelf is die een groot aantal inactieven produceert. Door de enorme regulering van de vrije markt en het wettelijk minimumloon worden een groot aantal banen en welvaart vernietigd, waardoor een grote groep (laag opgeleide) mensen afhankelijk van de overheid wordt gemaakt.

Slachtofferloze Misdaden

In de huidige maatschappij kun je hoge boetes of zelfs gevangenisstraf krijgen voor het doen van dingen waarbij niemand anders wordt geschaad zoals het verhandelen van drugs, het illegaal exploiteren van een gokhal of het op eigen kosten vestigen in een land naar keuze zonder toestemming van de overheid. Het bijzondere van het libertarisme is dan ook dat zij behalve voor vrijheid op economisch gebied een warm voorstander is van vrijheid op persoonlijk gebied. Een voorbeeld. Volgens het libertarisme heeft de overheid niets te vertellen over je lichaam. Als je drugs wilt gebruiken is dat een vrijwillige keuze waar de overheid niets mee te maken heeft. Dit betekent niet dat het libertarisme een voorstander is van drugsgebruik, maar wel dat personen hier het recht toe hebben. Een ander voorbeeld. In principe breng je niemand schade toe door je te vestigen in een land wanneer je in je eigen levensonderhoud kunt voorzien. Toch is het vestigen in een ander land aan vele regels gebonden. Het libertarisme is dan ook voor vrije migratie zolang de kosten hiervan niet op de gemeenschap worden afgewenteld. Een laatste voorbeeld. In Nederland kun je vervolgd worden als je uitspraken doet die kwetsend zijn voor bepaalde groepen mensen. Volgens het libertarisme bestaat er niet zoiets als het recht om niet gekwetst te worden. Personen hebben het recht die uitspraken te doen die zij willen zonder censuur of vervolging door de overheid. Het libertarisme is dan ook principieel voorstander van vrijheid van meningsuiting. Met andere woorden, volgens het libertarisme is hier dus eigenlijk in het geheel geen sprake van ‘misdaden’. Misdadig is de regelgeving en bemoeizucht van de overheid.

Libertarisme in Nederland

In Nederland is al zo’n 40 jaar sprake van een georganiseerde libertarische stroming. Een van de belangrijkste initiatieven was tot voor kort de uitgave van een libertarisch tijdschrift, genaamd de Vrijbrief. Dit tijdschrift was lange tijd het enige periodiek voor mensen die de vrijheid van het individu hoog in het vaandel hebben staan en de inmenging van de overheid in het leven van de burger willen opheffen. Inmiddels is de papieren Vrijbrief opgevolgd door een electronische versie, de E-Vrijbrief, die zich voornamelijk richt op nieuws en actualiteiten en de website Libertarian.nl die een groot aantal activiteiten ontplooit.

U kunt de libertarische beweging steunen middels een donatie.
Het archief van de Vrijbrief vindt U hier.
Zie ook:

Libertarisch Centrum – Libertarisme FAQ
Het libertarisme is een politieke filosofie die een maatschappij nastreeft waarin individuele vrijheid centraal staat.
Aschwin de Wolf – 5 Essentiele Libertarische Boeken
Murray’s Rothbard ‘For A New Liberty’ is zonder twijfel de beste inleiding in het libertarisme, of preciezer, het anarcho-kapitalisme.
Libertarisch Centrum – Vrije Markt Anarchisme
Vrije markt anarchisten (of Anarcho-kapitalisten) staan een maatschappij voor waarin respect voor het individu centraal staat.
Libertarisch Centrum – Anarcho-Kapitalisme FAQ
Anarcho-kapitalisme is een radicale, of consistente, variant van het liberalisme.
Libertarisch Centrum – Anarcho-Capitalism
The State is the organisation of robbery systematised and writ large.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR