Na de aanslagen van 11 september ontstond er een discussie over de mogelijke motieven achter het anti-Amerikaanse terrorisme dat met enige regelmaat uit de Arabische wereld opduikt.
Dit artikel is eerder verschenen in HP/De Tijd.
Na de aanslagen van 11 september ontstond er een discussie over de mogelijke motieven achter het anti-Amerikaanse terrorisme dat met enige regelmaat uit de Arabische wereld opduikt. President Bush meent dat de terroristen worden gemotiveerd door haat tegen de westerse vrijheid en democratie. Willem-Alexander daarentegen gelooft dat de terroristen vooral worden gemotiveerd door de armoede en ongelijkheid in de wereld. Een derde theorie, in Nederland vooral door Marcel van Dam verkondigd, luidt dat de terroristen gemotiveerd worden door woede over de Amerikaanse steun aan Israel.
Opmerkelijk was dat niemand nu eens op een rijtje zette wat de terroristen in kwestie zelf over hun motieven te zeggen hebben. Toch ligt dat nogal voor de hand. Op die manier zijn we er ook achter gekomen dat het terrorisme van de Rote Armee Fraktion werd gemotiveerd door haat tegen het kapitalisme en het verlangen een communistische heilstaat op te richten; dat Timothy McVeigh zijn aanslag in Oklahoma beschouwde als een vergelding voor het optreden van de Amerikaanse overheid tegen de Branch Davidians; dat de bombrieven van de UNA-bomber werden gemotiveerd door haat tegen de moderne, technologische beschaving; dat het terrorisme van de Tamil tijgers wordt gemotiveerd door het verlangen naar een onafhankelijke Tamilstaat; enzovoorts, enzovoorts.
De afgelopen jaren zijn er een aantal Arabische terroristen gepakt en veroordeeld voor anti-Amerikaanse terreurdaden. Welke motieven hebben ze gegeven?
In 1993 vond een eerste poging plaats om het World Trade Center neer te halen. Een 500 kilo zware bom werd tot ontploffing gebracht in de parkeergarage onder het WTC. Er werd een krater geslagen van meerdere verdiepingen, maar omdat de bom verkeerd was geplaatst, bleef het gebouw overeind. De schade bleef beperkt tot zes doden en meer dan duizend gewonden. Het brein achter de aanslag, Ramzi Yousef, verliet de V.S. in de nacht van de aanslag, en liet brieven achter waarin hij de Amerikanse steun aan Israel veroordeelde. Ook tijdens de rechtszaak veroordeelde Yousef de Amerikaanse steun aan Israel.
In 1998 werden bomaanslagen gepleegd op de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania. De schade: meer dan 200 doden en 4500 gewonden. Mohamed Sadeek Odeh, een van de mannen die onlangs tot levenslang werd veroordeeld voor zijn aandeel in de bomaanslagen, liet weten dat de aanslag een vergelding was voor de Amerikaanse steun aan Israel. Mohamed Rashed Al-Owhali, die eveneens tot levenslang werd veroordeeld, voerde als motief de Amerikaanse sancties tegen Irak aan.
Tot slot Osama bin Laden, die er niet alleen van verdacht wordt het brein te zijn achter de terreuraanval van 11 september, maar die ook wordt verdacht van betrokkenheid bij andere aanslagen. Bin Laden’s eisen aan Amerika zijn inmiddels bekend: terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Saoedie-Arabie; stopzetting van de Amerikaanse steun aan Israel; en stopzetting van de sancties tegen Irak.
Volgens de Arabische terroristen zelf is hun terrorisme een reactie op de Midden-Oosten politiek van de Amerikaanse overheid; de Amerikaanse steun aan Israel speelt een belangrijke rol, maar is niet de enige grief. Nu is het natuurlijk altijd mogelijk dat de terroristen allemaal liegen over hun motivatie, en dat ze er een geheime agenda op na houden. Maar waarom zoeken naar een geheime agenda? De motieven klinken plausibel genoeg.
De Amerikaanse overheid steunt Israel jaarlijks met miljarden dollars aan economische en militaire hulp; de Palestijnse opstand wordt onderdrukt met wapens waar ‘made in the U.S.’ op staat vermeld. Een land waarvan de overheid partij kiest in een conflict op leven en dood, heeft weinig reden verbaasd op te kijken als het zelf doelwit wordt van haat en terreur. Interessant in dit verband is de situatie in Frankrijk, het enige land in West-Europa dat tot nog toe zwaar onder vuur is genomen door Arabische terroristen. Toen begin jaren negentig het islamitische FIS de verkiezingen in Algerije dreigde te winnen, lasten de militairen de verkiezingen af, om vervolgens hun eigen regering te installeren. De Franse overheid steunde dit regime, tot ongenoegen van islamitische radicalen. De radicalen eisten een eind aan de Franse steun, en zetten hun eis kracht bij met een serie bomaanslagen in Frankrijk. Nu is het natuurlijk mogelijk dat de Algerijnse terroristen er een geheime agenda op na houden, en niet worden gemotiveerd door de Franse steun aan het Algerijnse regime, maar door de armoede en ongelijkheid in de wereld, of door haat tegen de vrijheid en democratie in Frankrijk, maar erg voor de hand liggend is zo’n verklaring natuurlijk niet.
Dan zijn er nog de sancties tegen Irak, die een ramp betekenen voor de Iraakse bevolking. Madeleine Albright, in 1996 door CBS gevraagd naar haar mening over het half miljoen Iraakse kinderen dat zou zijn gestorven sinds invoering van de sancties, antwoordde: “I think this is a very hard choice, but the price – we think the price is worth it.” Om ervan uit te gaan dat dit soort uitspraken in de Arabische wereld even weinig woede teweeg brengen als in het westen, lijkt niet erg realistisch.
En ook bin Laden’s bezwaar tegen de aanwezigheid van Amerikaanse troepen in ‘het land van de heilige plaatsen’ klinkt oprecht genoeg.
Als er sprake is van een geheime agenda, dan lijkt het redelijker om die geheime agenda bij de Amerikaanse overheid te zoeken. Waarom zoekt Bush de motieven van de terroristen in haat tegen vrije verkiezingen en vrijheid van meningsuiting, terwijl er een veel meer voor de hand liggende verklaring is? Zou het kunnen zijn dat Bush liever niet wil dat de buitenlandse politiek van de Amerikaanse overheid eens aan een kritisch onderzoek wordt onderworpen?
In Nederland is een hoop kritiek gekomen op Marcel van Dam en Maarten van Rossem omdat ze de oorzaak van het anti-Amerikaanse terrorisme zoeken bij het conflict tussen Israel en de Palestijnen. Maar geen van de critici legde uit waarom de Arabische terroristen zouden liegen over hun motieven.
Paul Frentrop bekritiseerde in dit blad Van Dam’s theorie: “Dat die aanslagen van doen hadden met het ‘vredesproces in het Midden-Oosten’, gelooft alleen Marcel Van Dam.” De aanslagen, aldus Fentrop, waren gericht op symbolen van de westerse beschaving, op de symbolen van de militaire macht van het Westen, en hadden als doel zoveel mogelijk mensen te doden. Goed, maar waarom dit geldt als een argument tegen Van Dam’s theorie, blijft duister. Ook voor mensen die Amerika willen straffen vanwege de militaire en financiele steun aan Israel, zijn het World Trade Center en het Pentagon natuurlijk prachtige doelen.
Frentrop hield zijn kritiek nog beschaafd, maar de hoeveelheid giftige reacties op Van Dam’s stellingname was opmerkelijk. Zo schreef Raoul Heertje in Het Parool dat Van Dam’s theorie te verklaren viel uit diens slechte karakter, daarbij verwijzend naar de Exota affaire. Zelf meende Heertje dat de Arabische terroristen eenvoudig psychopaten zijn, die geen reden hebben voor hun moordpartijen. Maar dat is niet echt plausibel: waarom kiezen Arabische psychopaten zo vaak Amerika uit als doelwit? En waarom noemen ze steeds bepaalde politieke motieven, waarbij termen als ‘Israel’ en ‘Amerikaanse steun’ nogal eens vallen? Dat is toch niet echt het profiel van de doorsnee motiefloze, a-politieke psychopaat.
Vader Arnold ging in een artikel in ‘Trouw’ nog een stap verder: hij noemde Van Dam’s uitlatingen ‘misdadig’, zonder verder in te gaan op de vraag waarom Van Dam ongelijk zou hebben. Anet Bleich ging in de Volkskrant iets minder ver, en beperkte zich tot de kwalificatie ‘suspect’.
Vanuit de Groene Amsterdammer lanceerde Elsbeth Etty, als een volleerde buikspreekpop van George Bush, de aanval op Van Dam: “Je zou eigenlijk aan hem moeten vragen: which side are you on? Ik denk dat hij daar dan toch niet uit zou komen.” Kortom, wie denkt dat de Amerikaanse Midden-Oosten politiek een rol speelt bij het terrorisme, en wie zich niet voldoende enthousiast toont over de Amerikaanse bommen op Afghaanse geitenhoeders, is een stiekeme sympathisant van de Arabische terroristen. Merkwaardig om deze woorden uit de mond van Etty te horen, die in het verleden tekeer ging tegen Amerika’s oorlog in Vietnam, en die dus, volgens haar eigen logica, aan de kant van de communistische massamoordenaars stond.
Hoe deze absurde aanvallen te verklaren? Een mogelijke verklaring is te vinden in een column van Ronald Plasterk. Een vervelende bijkomstigheid van Van Dam’s theorie, aldus Plasterk, “is dat indirect toch weer de joden in Israel de schuld krijgen van de ellende in de wereld”. Dat deze overweging een bijkomstigheid vormt bij de aanvallen op Van Dam, valt te betwijfelen. Gezien de giftigheid en de onredelijkheid van de aanvallen, zou dit wel eens de kern van de zaak kunnen vormen: Van Dam’s theorie mag niet juist zijn, omdat dit voor sommigen politiek onwenselijk is.
Ook de redeneringen van Anet Bleich zijn in dit verband interessant. Bleich noemde de theorie dat de aanslagen in de V.S. te maken hebben met de Amerikaanse steun aan Israel ‘een gevaarlijke denkfout’, en ‘suspect’: er is hier volgens Bleich sprake van ‘blaming the victim’. De stille hoop, aldus Bleich, ‘is kennelijk dat als je de islamitische fanatici op dit punt hun zin geeft, ze ons misschien met rust zullen laten’. Dat is ‘geen ontzettend dappere houding’. Bleich gaat niet in op de vraag of de theorie plausibel is, en zo nee, waarom niet; de theorie wordt eenvoudig verworpen vanwege de in Bleich’s ogen ongewenste politieke consequenties die eraan verbonden zouden kunnen worden. Kortom: de theorie is niet juist, want hij mag niet juist zijn. Wij steunen Israel!
Maarten Van Rossem vroeg zich in De Volkskrant af waarom er toch zo weinig aandacht werd besteed aan de ‘directe oorzaak’ van het Arabisch terrorisme, ‘namelijk het conflict tussen Israel en de Palestijnen’. Misschien dat hij het nu begrijpt.
Naast de eerder genoemde theorieen is er nog een vierde populaire theorie om het Arabisch terrorisme te verklaren: de oorzaak zou liggen in gevoelens van vernedering over de westerse superioriteit. Deze theorie verklaart in ieder geval waarom de terroristen zouden liegen over hun motieven: geen enkele terrorist geeft natuurlijk toe dat hij wordt gedreven door een minderwaardigheidscomplex. Maar het probleem met deze verklaring is dat het niet veel verklaart. Het is natuurlijk best mogelijk dat Arabische terroristen zich vernederd voelen door de westerse superioriteit, maar dit verklaart niet waarom ze zich ertoe beperken hun anti-westerse minderwaardigheidsgevoelens uit te leven op de V.S. en op Frankrijk, en niet op andere Westerse landen. Luister naar wat de terroristen daar zelf over te vertellen hebben, en je hebt de verklaring.
Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat Europa in de toekomst verschoond zal blijven van Arabisch en islamitisch terrorisme. Bin Laden heeft opgeroepen tot een oorlog niet alleen tegen Amerika, maar ook tegen Amerika’s bondgenoten. De NAVO-landen hebben zich achter de V.S. geschaard, en zijn daarmee ook tot potentiele doelwitten van Bin Laden’s aanhangers geworden. Tony Blair heeft zich inmiddels zo enthousiast opgeworpen als bondgenoot van de V.S., dat bij anti-oorlogsdemonstraties door moslims niet meer alleen Amerikaanse vlaggen worden verbrand, maar ook Britse vlaggen. Ook Frankrijk en Duitsland overwegen nu om mee te gaan doen aan de oorlog. Het is dan ook heel goed mogelijk dat de veelgehoorde bezwering dat de terroristen het niet alleen op Amerika hebben voorzien, maar ook op Europa, binnenkort alsnog realiteit zal worden.
ik ben het ermee eens dat de amerikanen geheime duistere plannen hebben om over de wereld te regeren met als steun aan israel die onschuldige burgers dood maakt in hun eigen huizen vervolgens terrorist worden genoemd is al duidelijk dat de amerikanen barbaars zijn……
wat moet de wereld nog meer zien voordat ze beseffen dat amerika en israel de woede opwekken en zichtbaar provoceren van moslimlanden toe te geven?
als ze de joodse misdaden in de palestijnse gebieden geen schending vinden van mensen rechten of de atoombom bop nagasaki en hiroshima wat althans een 1e klas oorlogsmisdaad is .
over de palestijnen kan ik alleen maar kwijt :dat ik ze bewonder…ik krijg al kippenvel van als ik moet denken dat je zo ver bereid bent je leven te geven voor je land dat is gewoon held haftig……. het valt te verwachten als je naasten voor je ogen worden vermoord… door de joden….. het is laffer om vanuit de lucht veilig voor je eigen leven op burgers te knallen …..
Comments are closed.