De filosofie van het libertarisme

Sinds lang onderkennen filosofen, dat de mens zijn eigen grootste vijand is in het zoeken naar vrijheid en welvaart.
Nu de meeste natuurlijke vijanden uit zijn omgeving overwonnen zijn, wordt de mens heden ten dage bedreigd met uitsterven of slavernij door zijn eigen soortgenoten. Een kernoorlog of een milieuramp zijn slechts twee voorbeelden van de dreigende menselijke onredelijkheid en agressie. Meer subtiel, maar in wezen even kwalijk, zijn de gewelddadige en vernietigende driften, die mensen tot geweldsmisdaden en autoritaire wetgeving brengen.
Eeuwenlang hebben gewetensvolle mensen geprotesteerd tegen onrechtvaardigheden in hun maatschappij en gezocht naar een betere wereld. Al te vaak bleven hun idealen onbereikbare dromen, of werden vervuild door doctrines of instituties van onderdrukking. Echter, ondanks fouten, is er vooruitgang geboekt en we moeten verder zoeken, willen we niet terugzakken tot de status van van holbewoners. Het is de kracht van idealen, die de mens voortstuwt.
Libertarisme is een van de meest vooruitstrevende en consequeunte idealen.

Leven, vrijheid en eigendom

Het libertarisme is een moderne filosofie van individuele vrijheid. Het libertarisme stelt dat, wil de mens vrij zijn en welvarend, hij allereerst bevrijd moet zijn van slavernij door zijn eigen medemensen.

De libertarische ideologie stelt, dat ieder individu een onvervreemdbaar recht heeft op zijn eigen leven, dat hij moet kunnen leven zoals hij wil, zolang hij ieder ander mens datzelfde recht gunt. Volgens het libertarisme vloeit hieruit voort, dat ieder mens het onvervreemdbare recht heeft op de producten van zijn eigen handelen, d.w.z. dat hij naar eigen goeddunken kan beschikken over zijn rechtmatig verkregen eigendom.

Het libertarisme stelt dat het recht van de mens op leven, vrijheid en eigendom de grondprincipes zijn van een juiste sociale organisatie, welk recht niet geschonden mag worden door een ander mens of door een groep mensen. Dus: elke poging om zonder toestemming enig deel van iemands diensten en/of eigendom te ontvreemden is een schending en derhalve moreel verwerpelijk. Zoiets is desastreus voor een vrije en welvarende samenleving, ongeacht of de overtreder een enkeling is, een bende of de overheid. Het libertarisme stelt ook nadrukkelijk, dat deze principes, van toepassing op het individu evenzeer gelden voor sociale groepen; dat handelingen die als immoreel gelden voor een individu, dit evenzeer zijn voor sociale instituties die handelen op grond van de steun van een meerderheid in een maatschappij.

Het libertarisme ondersteunt het recht van ieder mens om elke vorm van menselijke relatie of verbintenis aan te gaan, zolang deze vreedzaam is en vrijwillig, zoals de vrije markt, handel, particuliere ondernemingen en vakbonden. Het libertarisme is daarentegen tegen alles dat gewelddadig of gedwongen is, zoals een gereguleerde markt, staats-socialisme, militarisme, fascisme, diefstal en oorlog.

Anti-politiek

In politieke begrippen is het libertarisme niet links noch rechts, niet progressief noch conservatief. Evenals politiek-links zijn libertariers tegen dienstplicht, censuur, oorlog, het militair industrieel complex, wetten tegen drugs en politie-onderdrukking. Evenals politiek-rechts zijn libertariers tegen belasting-wetgeving, loon- en prijsregelingen van bovenaf etc. Het libertarisme is uitdrukkelijk anti-politiek.

Libertarische voorstanders van de vrije markt wijzen erop, dat het hedendaagse Amerikaanse politiek-economisch stelsel ver af staat van hun ideaal van vrij ondernemerschap. De vrije markt houdt in, dat er geen herverderling van rijkdom plaatsvindt door de overheid, geen subsidies aan het bedrijfsleven, geen minimum-loonwetten, geen door de overheid ondersteunde monopolies en geen bescherming tegen buitenlandse concurrentie – alle hedendaagse kwalen in Amerika, zowel als in Nederland. Libertariers streven naar een samenleving, waarin de mens vrij over zijn eigen leven beschikt, niet een waarin de mens geregeerd wordt door samenwerking tussen grote bedrijven plus de overheid, of door beschikkingen van ideologen, handelend in naam van “het volk”.

De libertarische samenleving

Het libertarisme kent twee hoofdstromingen op de soort samenleving, die de huidige dwangmaatschappij moet vervangen:
Een groep libertarische voorstanders van een minimum-overheid (minarchisten) stelt, met de schrijfster/filosofe Ayn Rand, dat er een overheid moet zijn met als enige taak het beschermen van de mens tegen agressors. (zij die al eerste geweld gebruiken of daarmee dreigen). Deze groep vindt, dat de beste waarborg van rechtvaardigheid is: een staat die beperkt is tot een politie-apparaat, een juridisch bestel en defensie

De tweede groep libertariers, de anarcho-kapitalisten, verwerpen een overheid in zijn geheel. Zij stellen, dat als elk mens hetzelfde recht van handelen heeft, er niet zoiets kan zijn als een maatschappelijk instituut, dat als enige en uiteindelijke macht heeft, agressors aan te pakken. Zij stellen dat zo’n “beperkte” overheid er anderen niet van zou mogen weerhouden om dezelfde beschermende diensten aan te bieden. Dus zeggen anarcho-kapitalisten: maatschappelijk verdediging moet als een dienst worden beschouwd en dat in ieder willekeurig gebied, meerdere, concurrende beschermingsorganisaties kunnen bestaan.

Met uitzondering van bovenomschreven verschil zijn beide groepen libertariers het volledig eens over het wezen van een vrije samenleving. In zo’n samenleving is alles een vrijwillige onderneming: vanaf onderwijs tot het drukken van bankbiljetten, sociale verzekeringen en wegenbouw. Libertariers beschouwen belastingen en elke andere vorm van onvrijwillige financiering als immoreel, ondoelmatig en overbodig.

Is het libertarisme realistisch?

De bezwaren tegen het libertarisme zijn overwegend “praktisch”: Hoe worden wegen gebouwd zonder ingrijpen van de staat op landbezit? Zouden armen en bejaarden niet verhongeren zonder sociale voorzieningen? Hoe kun je je land verdedigen zonder een door belastingen betaald leger? enz. enz.

Deze en vele andere vragen worden uitgewerkt en gericht beantwoord in de vele theoretische en praktische libertarische boeken en tijdschriften. Een algemeen en eenvoudig antwoord is echter het volgende:
Dwang geeft niemand speciale krachten of vermogens, die hij/zij niet al in aanleg bezit. Vrije mensen zijn geen idioten noch machtswellustelingen, zij hebben geen overheid nodig om gedwongen te worden tot zorg voor onderwijs, zieken, armen of bejaarden. De geschiedenis leert dat juist de grootste vooruitgang in menselijke welvaart en welzijn steeds zijn bereikt in juist die tijden van de minste overheidsregulering inzake het menselijk handelen.

De “almachtige” staat is een overblijfsel van de oude tradities van stamhoofden en medicijnmannen; het betuttelende gezag: eerst ouders en leraren, daarna overheid, zorgt er voor, dat we niet ons eigen leven kunnen inrichten. Maar er komt een keerpunt in het leven van eenieder. Dan moet de mythen (de sprookjes) uit de jeugd verlaten worden en men moet naar buiten stappen in een wereld met verantwoordelijkheid. Er zijn natuurlijk risico’s verbonden aan dat verlaten van het kind-zijn, maar menselijke ontwikkeling is niet mogelijk zonder risico’s. Als libertariers zeggen wij tegen de wereld: “Wordt wakker en snijdt de navelstreng door”. Er is een wereld met oneindig veel plezier, verscheidenheid en avontuur, die open staat voor eenieder die de moed heeft om vrij te zijn.