Socialisme, minimale overheid, anarchie en bikini’s

Communes die overleven starten met een gemeenschappelijk doel, ofwel gedragen door een sterke religie danwel door een charismatische leider. Andere overleven niet.

De meeste vormen van socialisme gaan impliciet uit van een unanieme overeenstemming wat betreft de te bereiken doelen. Iedereen werkt voor de glorie der natie, of wat dan ook, en iedereen is het erover eens, tenminste in een algemene zin, wat dat doel betekent. Het economische probleem, traditioneel gedefinieerd als het probleem om schaarse middelen voor verschillende doelen toe te wijzen, bestaat niet; economie is gereduceerd tot het “technische” probleem hoe de verschillende middelen het best gebruikt moeten worden om het gemeenschappelijke doel te bereiken.

De organisatie van een kaptalistische samenleving gaat er impliciet van uit dat verschillende mensen verschillende doelen kunnen hebben en dat de maatschappelijke instituten deze verschillen moeten toestaan.

Dit is een van de dingen achter de socialistische bewering dat kapitalisme competitie benadrukt terwijl socialisme de nadruk legt op cooperatie; het is een van de redenen waarom socialisme, abstract gezien, zo’n aantrekkelijk systeem lijkt. Als we allemaal verschillende doelen hebben, zijn we, in zekere zin, in conflict met elkaar; elk van ons wil dat de beperkte beschikbare middelen gebruikt worden voor zijn doelen. Particulier eigendom voorziet in samenwerking binnen die competitie; wij drijven handel met elkaar opdat ieder zijn middelen het best kan gebruiken voor zijn doelen. maar het fundamentele conflict van doelen blijft bestaan. Betekent dit dat socialisme beter is? Niet meer dan dat de wenselijkheid van zonnig weer betekent dat vrouwen altijd bikinis zouden moeten dragen en dat mannen nooit paraplu’s zouden moeten meedragen.

Er is een verschil tussen wat instituten toestaan en wat ze vereisen. Als in een kapitalistische samenleving iedereen overtuigd is van de wenselijkheid van een gemeenschappelijk doel, dan is er niets in de structuur van kapitalistische instituten dat voorkomt dat zij samenwerken om het te bereiken. Kapitalisme staat een belangenconflict toe, het vereist het niet.

Socialisme staat het echter niet toe. Dit betekent niet dat als we socialistische instituten opzetten iedereen ogenblikkelijk dezelfde doelen heeft. Het experiment is reeds geprobeerd en het gebeurt niet. Het betekent echter dat een socialistische maatschappij werkt als mensen dezelfde doelen hebben. Als ze dat niet doen zal het ineenstorten of, erger nog, zich ontwikkelen in een monsterlijke parodie van socialistische idealen, zoals in de Sowjet-Unie.

Het experiment is vaak gedaan op een bescheidener schaal in dit land. Communes die overleven starten met een gemeenschappelijk doel, ofwel gedragen door een sterke religie danwel door een charismatische leider. Andere overleven niet.

Ik ben precies dezelfde fout tegengekomen bij libertariers die een minimale overheid prefereren boven een anarcho-kapitalistische. Een minimale overheid zeggen zij, kan uniforme rechtspraak garanderen die bebaseerd is op objectieve principes. Onder anarcho-kapitalisme verschilt de wet van plaats tot plaats en persoon tot persoon, allemaal volgens de verschillende irrationele wensen en overtuigingen van de verschillende klanten waaraan verschillende beschermings- en arbitragebedrijven moeten voldoen.

Dit argument gaat ervan uit dat een minimale overheid opgezet wordt door een bevolking waarvan de meeste leden geloven in dezelfde wetsprincipes. Gegeven zo’n populatie zal anarcho-kapitalisme dezelfde uniforme justitie produceren; er zal geen markt zijn voor een andere. Maar net zoals kapitalisme kan voorzien in een verscheidenheid van individuele doelen, net zozeer kan anarcho-kapitalisme voorzien in een diversiteit van individuele overtuigingen over rechtspraak.

Een ideale objectivistische maatschappij met een minimale overheid is superieur aan een anarcho-kapitalistische maatschappij in exact dezelfde wijze als een ideale socialistische maatschappij superieur is aan een kapitalistische samenleving. Socialisme gaat beter met perfecte mensen dan kapitalisme gaat met imperfecte mensen; een minimale overheid functioneert beter met perfecte mensen dan anarcho-kapitalisme met imperfecte bewoners. En het is beter een bikini te dragen wanneer de zon schijnt dan een regenjas. Dat is echter geen argument tegen het dragen van een paraplu.

Dit hoofdstuk komt uit het boek van Friedman “The machinery of freedom“. Vertaling door Meervrijheid. Het origineel bevindt zich op de website van Friedman.

Dit artikel verscheen eerder op: