Il est 5 heures, Paris s’éveille

Frankrijk slaagt er niet in om de onderliggende oorzaken van de rellen onder ogen te zien. Net zoals de rest van Europa, het oude Europa, er niet in slaagt om zijn zaken op orde te krijgen en een visie voor de toekomst uit te tekenen. Men denkt dat de staat het eens te meer zal oplossen.

Twee weken geleden gingen twee jongens op de loop voor de politie en vonden de dood in de electriciteitscabine waar ze zich verborgen. Dit incident bracht een nachtelijke guerilla op gang in de Parijse voorsteden en later in heel Frankrijk. Sindsdien worden we dagelijks geconfronteerd met beelden van brandende auto’s, zwartgeblakerde scholen, vliegende molotovcocktails en wild om zich heen slaande jongeren. De respons van de Franse regering was zeer mager. Nicolas Sarkozy vond er niets beter op dan alle relschoppers gespuis te noemen dat van de straten moest worden geveegd. De Franse premier De Villepin kwam niet verder dan te stellen dat de rellen en het geweld onaanvaardbaar waren. En de Franse politie, zij leverde verder strijd, nacht na nacht…

Maar Frankrijk slaagt er niet in om de onderliggende oorzaken onder ogen te zien. Net zoals de rest van Europa, het oude Europa, er niet in slaagt om zijn zaken op orde te krijgen en een visie voor de toekomst uit te tekenen. De antwoorden die nu worden gegeven situeren zich eens te meer op het vlak van interculturele dialoog, elkaar leren begrijpen, met daaraan gekoppeld natuurlijk de roep om meer geld te spenderen aan de achtergestelde bevolkingsgroepen in de banlieues. Men denkt dat de staat het eens te meer zal oplossen.

Wat echter keer op keer genegeerd wordt is de impact van ons Europees economisch systeem op de dagdagelijkse levensomstandigheden van mensen. Het is mijn inziens een van de drijvende krachten achter deze crisis. Een staatsgeleide vrije-markt economie (beter bekend als het Rijnlandmodel) is het ideaal voor vele linkse (en links-liberale) denkers en politici, maar het is net dit overgestructureerde, geplande economische systeem dat zo weinig mogelijkheden biedt voor de bevolking. Daarenboven sluit dit systeem nieuwkomers en hun kinderen uit en geeft het hen geen kansen.

De pijnpunten zijn gekend en de volgende cijfers spreken voor zich. Amerika is er in geslaagd om 57 miljoen nieuwe jobs te creëren sinds de jaren ‘70, Europa slechts 4 miljoen. De werkloosheid bedraagt 20% in Europa en in de Franse banlieues – waar vooral een zeer jonge populatie woont – bedraagt de werkloosheid meer dan 40%. In Amerika is 60% van de bevolking werkzaam in sectoren die 25 jaar geleden niet bestonden zoals de biotechnologie en de informatietechnologie. Het conservatief beleid van de Europese leiders heeft daar nooit op ingespeeld en heeft daardoor de kansen van de jeugd voor de toekomst gehypothekeerd en verkwanseld. Ze doet dit vandaag nog steeds door meer geld te investeren in sociaal dienstbetoon en gezondheidszorg dan in research en development.

Ons Europese systeem, waar de korte werkweek en vervroegd pensioen heilig zijn, legt te weinig nadruk op het creëren van nieuwe jobs en het opstarten van nieuwe bedrijven. Daar komen nog eens een (te) uitgebreid stelsel van staatsvoorzieningen en pensioenen bij, met de bijbehorende zware belastingsdruk (36% in Amerika, 50% in Europa). Het is een systeem dat privileges uitdeelt aan sommigen, de rekening doorschuift en kansen bij mensen wegrukt. Jonge mensen hebben in dit systeem geen schijn van een kans. De hoger opgeleiden beseffen dit ook en wijken daarom massaal uit naar het buitenland waar ze opgaan in de melting pot van hun nieuwe verblijfplaats.

In Parijs is het centrum van de stad al sinds geruime tijd verboden gebied voor de immigranten en arbeiders. Dit is grotendeels te wijten aan de sterk planmatige aanpak van urbanisten en aan de ‘grootsheid’ waar de Franse staat nog steeds prat op gaat wat betreft ‘haar’ hoofdstad. Dit alles gebeurt natuurlijk op kosten van de belastingsbetaler. Dergelijk ‘beleid’ heeft ervoor gezorgd dat arbeiders en immigranten naar de Parijse buitenwijken gedreven werden, gevangen in een territoriaal stigma. De relschoppers die nu trachten uit het territorium van de banlieues te breken, hun territorium, worden door het repressieve gedrag van diezelfde Franse staat en zonder enig perspectief op beterschap, terug hun banlieues in geramd.

Toch klopt de voorgaande redenering niet volledig. In een consequent liberaal verhaal is de staat er om mogelijkheden te scheppen en niet ze te ontnemen. Maar ook de verantwoordelijkheid van het individu om zijn leven in eigen hand te nemen en zichzelf tot een waardevol mens te maken speelt een belangrijke rol. De vrije wil is bij deze betrokken mensen niet uitgeschakeld. Ze blijven verantwoordelijk voor hun gedrag en aldus aansprakelijk voor de schade die zij aanrichten. Als we een doelgroepenbeleid afwijzen en het individu centraal stellen dan moet dit individu stoppen met naar boven te kijken op zoek naar een helpende hand. Het individu dient niet te wachten tot de overheid iets onderneemt maar dient zelf het lot in eigen handen nemen. De individuele verantwoordelijkheid van ieder individu moet terug op de voorgrond treden.

De jongeren die we elke nacht zien vechten zijn ook zelf medeverantwoordelijk voor de situatie waarin ze zich bevinden. Zij zijn dikwijls laaggeschoold, kunnen amper lezen en schrijven en drijven mee op de kruimels van de welvaartsstaat. Zij hadden echter ook kunnen studeren, zich opwerken op de sociale ladder en zichzelf ontplooien zoals vele anderen in dezelfde samenleving. Sommigen hebben in de rellen en de vernietiging gewoon een leuke nachtelijke hobby gevonden waarbij het gebrek aan respect voor het eigendomsrecht en de rechtstaat stuitend zijn.

De problemen waar Frankrijk nu mee geconfronteerd wordt zijn niet nieuw. Kleine relletjes in verschillende grote steden hebben in het verleden ook al de kop opgestoken en extreem rechts mocht enkele jaren geleden zelfs meedingen naar het presidentschap. Deze problemen zullen zich blijven voordoen zolang de kortzichtigheid bij de Franse politici, en bij uitbreiding de Europese politici, niet verdwijnt.

De verstaatsing van het oude Europa, waar men te maken krijgt met starre structuren en een failliet, verouderd economisch bestel, is te ver doorgeschoten. Teveel privileges werden toegekend om de welvaartsstaat recht te houden en teveel subsidies worden toebedeeld aan gedateerde sectoren, zoals landbouw en oude industrie. Het heeft mensen afhankelijk gemaakt door hen de kansen te ontnemen zich te ontplooien en te verbeteren. Deze afhankelijkheid is echter te gewillig door diezelfde personen aanvaard, zonder er vragen bij te stellen.

Iedereen van straat halen, desnoods met geweld, tot de kalmte is teruggekeerd, was de enige juiste oplossing eens de rellen gestart waren. Maar dit is een noodoplossing. Zolang de onderliggende oorzaken niet verdwijnen zal deze repressieve aanpak nog vele malen zijn waarde moeten bewijzen.

Philippe De Backer (phil8010@yahoo.com)

Dit artikel verscheen eerder op:

Liberales verstuurt wekelijks een gratis nieuwsbrief met interviews, essays en boekbesprekingen. Inschrijven kan op www.liberales.be.