De openbare omroep heeft in de hedendaagse samenleving helemaal geen kerntaken meer, op informatief noch recreatief vlak. Zij is slechts een bedrijf dat teert op overheidsgeld en de ontwikkeling van goede, private initiatieven tegenhoudt.
In Europa staat momenteel de openbare omroep in het centrum van het publieke debat. In Nederland is er het ministeriële voorstel om enkel informatieve programma’s op de staatszenders te programmeren en amusementsprogramma’s af te voeren. In Italië wordt de politieke onafhankelijkheid van de openbare omroep in vraag gesteld. Ook de Vlaamse regering creëert een mogelijkheid om te discussiëren over de toekomst van de Vlaamse openbare omroep, de VRT. Naar aanleiding van het nieuwe beheersakkoord dat de Vlaamse regering zal sluiten met de VRT organiseert minister Geert Bourgeois immers een bevraging van de Vlaming over de rol en opdracht van de openbare omroep.
Het Liberaal Vlaams Studentenverbond (LVSV) Leuven wil als onafhankelijke politieke studentenvereniging zeer graag meedoen aan deze bescheiden volksraadpleging. Onze reactie vat grotendeels de drie gestelde vragen samen om ze te herformuleren tot één grote vraag: welke kerntaken heeft de openbare omroep in de éénentwintigste eeuw? Om deze kerntaken te bepalen is een terugblik naar de voorbije geschiedenis vereist.
Ongeveer 50 jaar geleden vonden de eerste uitzendingen van de openbare omroep plaats in een beperkte technologische en infrastructurele omgeving en was een financiering louter door reclame en sponsors – de belangrijkste inkomsten voor commerciële omroepen – zo goed als onmogelijk. Sinds 1989 zijn echter verschillende commerciële zenders met wisselend succes opgestaan en halen zij een groot marktaandeel. Het medialandschap is m.a.w. dermate gewijzigd dat de openbare omroep zich niet meer in een monopoliepositie bevindt.
Wat is dan de meerwaarde van de openbare omroep in onze hedendaagse Vlaamse moderne maatschappij? Meestal wijzen bepaalde politici en intellectuelen ons op twee kerntaken. Prioritair dient de openbare omroep als objectief informatiekanaal voor de bevolking, en daarnaast moet de omroep als het ware de burger opvoeden en entertainen, aan de hand van allerlei cultuur- en ontspanningsprogramma’s.
Bij nader inzien zijn deze kerntaken voorbijgestreefd in de éénentwintigste eeuw. Vooral bij de tweede kerntaak komt dit sterk op de voorgrond. De Vlaamse regering wil immers dat de VRT naast haar prioritaire taak om op de kijker en luisteraar gerichte informatie- en cultuurprogramma’s te produceren, ook sport, eigentijdse educatie, eigen drama en ontspanning verzorgt.
Het LVSV vindt dat men deze tweede kerntaak volledig kan overlaten aan de commerciële omroepen. De openbare omroep doet namelijk meer kwaad dan goed door het organiseren van deze programma’s. De burger wordt immers verplicht via de belastingen te betalen voor programma’s waarnaar hij zelf niet wil kijken, of waarnaar helemaal geen vraag is. Verlieslatende programma’s op een commerciële zenders worden snel van de buis gehaald. In een openbare omroep, gespijsd met belastinggeld, is de stimulans om deze programma’s te beëindigen veel minder groot.
De openbare omroep verstoort de huidige marktsituatie door concurrentievervalsing. Enkele recente voorbeelden ter illustratie. De oprichting van Sporza afgelopen zomer creëerde bijna een monopolie over de verslaggeving in verband met de sportactiviteiten. Ook in het ontwikkelen van nieuwe technologieën verstoort de openbare omroep de markt. De staatszender wil met een nog hogere dotatie – extra geld van de belastingbetaler – de digitale televisie versneld en als eerste in Vlaanderen introduceren. Commerciële maatschappijen vertrekken hierdoor vanuit een zwakkere startpositie om zelf digitale televisie efficiënter te ontwikkelen, zonder het gebruik van belastinggeld.
Een laatste, maar niet minder belangrijk voorbeeld van een verstoring van de marktwerking zijn de reclamespotjes op de openbare omroep. Hierdoor vergroot de VRT het aanbod van reclametijd in Vlaanderen, wat leidt tot een daling van de prijs. Deze – in principe gelimiteerde – reclame-inkomsten komen bovenop de jaarlijkse dotatie van 244 miljoen euro die het budget van VRT ver doet uitstijgen boven de budgetten van VTM en VT4.
Bepaalde politici brengen hier een sociaal argument tegen in: zonder openbare omroep zouden bepaalde programma’s van de buis verdwijnen waardoor het recht tot informatie ontkend zal worden aan een deel van de bevolking. Vooral culturele programma’s (Canvas) en sportprogramma’s zouden hiervan het slachtoffer worden. Volgens het LVSV moet het liberaal principe van de vrije markt op consequente wijze gevolgd worden. Als er een vraag voor bepaalde programma’s zal zijn, dan zullen die logischerwijze op de buis komen. En er is vraag en aanbod. National Geographic Channel zendt non-stop natuurprogramma’s uit. De commerciële omroep VTM zendt al enkel jaren de profliga voetbal uit, en binnenkort de Champions League. De vrees dat sport bij betaalzenders terecht komt zonder de openbare omroep is dan ook ongegrond.
Het systeem van de commerciële zenders waarbij gekozen kan worden voor verschillende financieringsbronnen, is de marktconforme oplossing. Een commerciële omroep kan bijvoorbeeld opteren voor reclame-inkomsten als financieringsbron of een pay-per-view-systeem toepassen waardoor de kijker reclame vermijdt.
Eveneens is het hoogtijd dat er een mentaliteitswijziging plaatsvindt. Al jaren behandelen de BRT en de latere VRT de programma’s van de commerciële omroep met minachting. VTM en andere zenders zouden enkel programma’s van lage kwaliteit en oppervlakkig amusement produceren. Deze zienswijze werd ingegeven door de angst van de VRT om terrein te verliezen t.v.v. de commerciële omroepen. Dit wordt dan ook als foutief argument aangewend voor het behoud van de publieke omroep. Biedt FC De Kampioenen meer waarde dan de Kotmadam? Weegt Polspoel en Desmedt inhoudelijk minder zwaar dan Ter Zake? Is Koppen diepgaander dan Telefacts?
Ook bij de initiële kerntaak loopt het fout bij de openbare omroep. Tot een onafhankelijke, objectieve en pluralistische berichtgeving komt de zender niet. Eerst en vooral is de idee van objectieve berichtgeving een waanidee. Iedere journalist, iedere krant, iedere omroep zal al dan niet bewust zijn eigen overtuigingen in de berichtgeving leggen. Dit is natuurlijk een uiting van de vrijheid van meningsuiting die aan de grond ligt van ons moderne samenleving. Het bestaan van een staatszender die onder het mom van objectiviteit overgaat tot het verspreiden van haar mening is echter niet aanvaardbaar. Het argument dat zonder een door de overheid gesubsidieerd onafhankelijke informatie- en nieuwsverstrekkend medium de objectieve verslaggeving in het gevaar zou komen, snijdt geen hout. In minder democratische regimes zijn de staatsmedia net de propagandamachines en de demagogie-instrumenten bij uitstek en wordt privaat initiatief in beperkte mate geduld, doch meestal snel monddood gemaakt. Een mooi, maar ontluisterend voorbeeld is Rusland, waar de eigenaar van de enige commerciële zender, die een objectief tegenwicht kan bieden aan de staatspers, in de cel wordt gegooid.
Nieuwsgaring en informatieverspreiding kunnen even goed enkel uitbesteed worden aan de commerciële media. Getuige de recente studie van professor Els De Bens, waaruit blijkt dat de tv-journaals van VRT en VTM zeer weinig inhoudelijke en vormelijke verschillen vertonen. Er moet dus een einde komen aan de voorstelling van de openbare omroep als een neutrale informatiebron.
Het LVSV komt dan ook tot de conclusie dat de openbare omroep in de hedendaagse samenleving helemaal geen kerntaken meer heeft, op informatief noch recreatief vlak. De VRT is slechts een bedrijf dat teert op overheidsgeld en de ontwikkeling van goede, private initiatieven tegenhoudt. Onze analyse heeft duidelijk gemaakt dat de kerntaken waarvoor de openbare omroep werd gecreëerd volledig ingevuld worden door de commerciële spelers in het medialandschap. De organisatie van een openbare omroep behoort dus niet meer tot de kerntaken van de overheid en het is dus aangewezen om de VRT te privatiseren.
Het nieuwe beheersakkoord moet bijgevolg aangegrepen worden als de unieke kans om de VRT te transformeren van een star autonoom overheidsbedrijf tot een nieuwe vrije-marktspeler in de Vlaamse mediawereld.
Bram Machtelinckx is voorzitter van LVSV Leuven
Nicolas Raemdonck is lid van het politiek secretariaat
(gepubliceerd in de TIJD 12-04-2005)
U kan verder discussiëren over dit onderwerp op ons forum: http://www.lvsvleuven.be/Forum/viewtopic.php?t=307
Volledig mee eens, of toch bijna. Jullie als leden van de liberale intelligentsia moeten toch ergens wel de meerwaarde inzien van een aantal programma’s op Canvas. VRT 1 is volkomen uit den boze, daar ben ik mee eens. Maar het zou toch “zum kotzen” zijn als we dag in dag uit naar “Royalty-gezeik” moesten kijken.
Anderzijds moet ik wijzen op een bepaalde volgorde in “indijken van verspilling van belastinggelden”. Moeten niet eerst een 50000 tot 200000 niet-productieve ambtenaren de laan uit voor we de creatieve sector gaan uitkammen ? Als de jeugd nog een toekomst in Vlaanderen wil, moeten jullie dringend de straat op. protest is nu even goed op zijn plaats als in mei 1968, of nog dringender.
Comments are closed.