Andersglobalistische kommer en kwel

Een andere wereld is mogelijk als …’ Dat is de titel van de pas verschenen Nederlandse vertaling van het laatste boek van Susan George, een van de meest vooraanstaande vertegenwoordigsters van de andersglobalisten.

In de inleiding stelt de auteur dat voor het lezen van haar boekje geen kennis van de economie of van enig ander vakgebied is vereist. Zij voegt daaraan toe: ‘gelukkig maar, want ik ben geen econoom. Maar ik beweeg me vaak in dat territorium, dus ik weet wat het is om de naargeestige steppen te doorkruisen en een pad te hakken door die dichtbegroeide jungle, op zoek naar verklaringen.’ Afgezien van de tenenkrommende beeldspraak, geeft deze omineuze zin correct weer wat de lezer wèl en niet mag verwachten. In ieder geval géén grondige kennis van de inzichten die gedurende ruim twee eeuwen door de economische wetenschap zijn verworven.

Alle misstanden van de wereld worden door Susan George op een grote hoop geveegd en worden alle toegeschreven aan inwisselbare zondebokken, zoals het kapitalisme, neo-liberalisme, neo-conservatisme, de multinationals, de multilaterale organisaties (‘De Verschrikkelijke Tweeling: De Wereldbank en het Internationale Monetaire Fonds’), de Verenigde Staten (‘… de Amerikanen blokkeren elke mogelijke vooruitgang’) en Bush. Zij is fel tegenstander van de Washington Consensus die een open liberale wereldeconomie belichaamt, waarin handelsbelemmeringen worden opgeruimd en landen financieel-economisch orde op zaken stellen. Door de auteur wordt deze consequent met ‘WC’ afgekort, hetgeen misschien suggereert dat zij deze het liefst zou willen doorspoelen.

Op monetair gebied bepleit zij een expansionistisch Keynesiaans beleid, in plaats van het huidige beleid dat gericht is op de beheersing van begrotingstekorten en de beperking van de inflatie. Zou ze zich er eigenlijk van bewust zijn dat de extreme en nog steeds groeiende schuldenlast van de EU-landen, die al decennia als een molensteen om hun nek hangt, regelrecht voortvloeit uit datzelfde Keynesiaanse beleid?

Wanneer wordt gepleit voor ‘flexibilisering’ van de arbeidsmarkten is dat volgens de auteur het codewoord voor het opgeven van verworvenheden van de afgelopen eeuw op het gebied van lonen, arbeidsomstandigheden, sociale voorzieningen, vakanties, eerlijke sollicitatie- en ontslagprocedures, ziektekosten verzekeringen en sociale bescherming. Maar zou ze zich realiseren dat als er geen klanten zijn voor de afname produkten die de rechthebbenden van de verworvenheden voortbrengen, het hele begrip ‘verworvenheden’ op losse schroven komt te staan?

Uiteraard vinden we bij haar ook de bekende litanie van de ecologische ellende, zoals het broeikaseffect en klimaatverandering met toenemende weersextremen (‘[het] staat vast dat het klimaat duurzaam zal veranderen, ongetwijfeld met vernietigende gevolgen.’), de verdwijnende ozonlaag, de vernietiging van de regenwouden, het massaal uitsterven van diersoorten, de vervuilde lucht en het vervuilde water, de verminkte kustlijnen, de verwoestijning, de genetisch gemanipuleerde gewassen enz. enz.. Maar zou ze ervan op de hoogte zijn dat klimaatverandering van alle tijden is? Zou ze weten dat de antropogene (door de mens veroorzaakte) broeikashypothese wetenschappelijk niet bewezen is en dat de gemiddelde wereldtemperatuur sinds 1998 is gedaald in plaats van gestegen? Zou het haar bekend zijn dat de ozonlaag zich weer aan het herstellen is en dat er geen sprake is van massaal uitsterven van diersoorten?
Alles bij elkaar maakt het boekje de indruk van een propagandistisch pamflet: een aaneenrijging van politiek correcte linkse clichés. Voor degenen die minder in beslag worden genomen door actievoeren dan de auteur, en die daardoor in hun leven ook nog wel eens tijd hebben gehad om een boek te lezen, doet het ook denken aan een opgewarmd prakje van Marx en Marcuse.

Maar deugt er dan helemaal niets aan het boekje van Susan George? Toch wel. Zij wordt ongetwijfeld geïnspireerd door een diepe bewogenheid met allerlei ellende en onrecht in de wereld. En dat siert haar. Ook dient haar rol als ‘luis in de pels’ niet te worden onderschat. Maar dat betekent nog niet noodzakelijkerwijs dat haar ‘oplossingen’ ook het door haar gewenste effect zullen hebben. Vanzelfsprekend biedt haar boekje een handzame catechismus voor de andersglobalisten, met aardige hoofdstukjes met praktische tips voor (beschaafd) actievoeren. Men kan dan ook met haar meevoelen wanneer zij zich erover beklaagt dat de dat de gewelddadige acties van de andersglobalisten in de media breed worden uitgemeten, terwijl de serieuze argumenten van de overweldigende meerderheid van de goedwillende andersglobalisten worden genegeerd. Ook voor de voorstanders van globalisering biedt het boekje een informatief overzicht van de klaagzang van de andersglobalisten. En ook al gaat ze slordig om met de feiten, kent zij de benodigde literatuur niet, fladdert zij voorbij aan de dilemma’s waarmee de mens in zijn economisch handelen wordt geconfronteerd en overdrijft ze schromelijk, de fundamentele boodschap van Susan George is dat de mens er geen puinhoop van dient te maken, noch wat betreft de economie, noch ten aanzien van de ecologie. En wie zal dat niet met haar eens zijn?

Voor een evenwichtige (en optimistischer) behandeling van globalisering en andersglobalisering is men echter aangewezen op andere literatuur. Mijn favoriet is ‘De grote globaliseringsgids’ van de Nederlandse auteur Evert Nieuwenhuis. Daarin komen ook de auteurs aan bod die de kritiek van Susan George c.s. op de globalisering gedetailleerd weerleggen. En dat is nooit weg, want anders zouden de mensen Susan George’s verhalen ook nog gaan geloven.