De gekke koeien ziekte, BSE, staat in de belangstelling omdat heel veel koeien, vooral in Engeland, moeten worden geslacht en vooral omdat er gevaar zou zijn voor overdracht van die levensbedreigende ziekte op de mens.

Het is al lang gebruikelijk dat de overheid op grote schaal vee laat slachten als er een veeziekte is uitgebroken. Vervolgens krijgen de getroffen boeren een schadevergoeding. Hiermee overigens ontneemt de staat de individuele boer de verantwoordelijkheid voor het uitbreken van veeziekten, voor een groot deel.

Voor het van staatswege slachten worden twee redenen opgegeven:

  1. Om alle ziektekiemen van een besmettelijke ziekte te verwijderen.
  2. Om de consument het vertrouwen te geven dat de veiligheid weer voor 100% is gegarandeerd.

Die tweede reden is van belang omdat het gaat om de Europese consumenten. Om hen weer vertrouwen te geven zouden alle Britse koeien over één kam geschoren moeten worden en dus allen (boven een bepaalde leeftijd) geslacht moeten worden. Een dergelijke schade zou in omvang veel kleiner zijn als de ziekte tot een klein EU-land beperkt was, zoals Luxemburg, of als de ziekte tot een klein district in Engeland begrensd zou zijn of uiteindelijk tot een bepaalde boerderij, eigendom van een individuele boer. De staat heeft echter de verantwoordelijkheid voor de veegezondheid de individuele boer ontnomen: één zelfde Brits beleid bepaalt nu hoe alle boeren met hun vee omgaan. Als nu ergens een fout wordt gemaakt op dit gebied is het niet beperkt tot de individuele boer die hem het eerst maakt maar dan gaat het waarschijnlijk ook bij heel veel boeren fout en dan moet men de hele Britse veestapel over één kam scheren. Dergelijk gevaar zou nog veel groter worden als het beleid van individuele EU-landen wordt vervangen door één EU-beleid.

De staat kan de ‘domme’ boer de verantwoordelijkheid voor de gezondheid van zijn vee ontnemen, maar kan de staat vervolgens die verantwoordelijkheid wél dragen?

Het is vreemd dat er pas na zoveel jaar dat de ziekte BSE bekend is ingegrepen gaat worden omdat nu pas zou blijken dat het ook voor mensen gevaarlijk kan zijn. Het is al weer een tijd geleden dat de ziekte BSE en haar oorzaak bekend werd. Koeien werden gevoerd met o.a. diermeel waarin ook allerlei zieke dieren verwerkt werden, zoals schapen met een gelijksoortige hersenziekte, scrapie. In het zenuwstelsel van die zieke schapen zitten proteïnen die ook de oorzaak zijn van het ziek worden van de hersenen van koeien. In de veevoerfabriek wordt het diermeel verhit zodat allerlei bacteriën worden gedood, maar de temperatuur die hierbij bereikt wordt is niet hoog genoeg voor de afbraak van de hersenziekte-proteïnen.

Als boeren zelf verantwoordelijk zouden zijn voor het uitbreken van veeziekten dan zouden zij waarschijnlijk veel eerder hebben geëist van hun veevoerleverancier dat in het veevoer geen zieke dieren zijn verwerkt en dat bestaande voorraden veevoer worden teruggenomen. Als veevoerfabrikanten het voordelig vinden om zieke dieren te verwerken in het veevoer dan is het hun verantwoordelijkheid om de veiligheid ervan te bewijzen. Dan kunnen zij zelf gaan experimenteren en dan hadden zij zelf kunnen constateren dat door hergebruik van zieke dieren in de voedselketen de incubatietijd zodanig terugloopt dat er reeds runderen van 20 maanden oud BSE kunnen krijgen. Voor die constatering zouden waarschijnlijk niet eerst 140.000 koeien BSE hoeven te krijgen zoals nu is gebeurd.

Om te voorkomen dat de consument wantrouwen krijgt tegen Brits rundvlees heeft de Britse staat het geheim proberen te houden dat er mogelijk een zodanig probleem is met de kwaliteit van het vlees, dat zelfs mensen door gebruik van dit vlees een dergelijke hersenziekte kunnen krijgen, lijkend op de ziekte van Creutzfeldt-Jakob. De overheid wist in 1989 van een medewerker van het Britse ministerie van gezondheid, Dr. Harash Narang, dat er grote overeenkomsten waren tussen de aangedane hersendelen van een BSE-koe en die van een mens met de ziekte van Creutzfeldt-Jakob. En in 1986 was al bekend dat dieren van de Londense dierentuin, zoals de grote Koudou en de Mouflon, de ziekte kregen door gebruik van het diermeel en hetzelfde gebeurde met katten en poema’s. Hieruit volgt dat de ziekte ook kan overgaan op andere diersoorten en mogelijk ook op de mens. Dr. Narang kwam met het idee om onderzoek aan BSE te doen door de urine te onderzoeken van het vee. Maar met pesterijen werd geprobeerd Dr. Narang ervan te weerhouden zijn werk voort te zetten; zo werd hem de toegang tot zijn laboratorium ontzegd en op mysterieuze wijze werden al zijn notities over de hersenziekten gestolen. Uiteindelijk na een jaar heeft de overheid hem zelfs ontslagen. De boodschapper van het slechte nieuws werd aldus weggewerkt opdat het maar geheim bleef.

De verkoop van het rundvlees loopt gevaar als bekend zou worden dat mensen risico lopen door de hersenziekte getroffen te worden. De overheid houdt geheim om te voorkomen dat er veel runderen voor niks geslacht gaan worden maar brengt mensen in gevaar die anders het vlees niet zouden gebruiken. De geheimhouding diende dan ook tevens om de verantwoording voor het gevaarlijke beleid te ontlopen. Het risico van het telen van ziek vee wentelt de staat af want schadevergoedingen aan boeren worden uiteindelijk opgebracht door de belastingbetaler. Als de staat het risico niet wil of kan nemen, kan zij de verantwoordelijkheid dan wel drágen?

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR