Een veel gehoorde vraag over het kapitalisme is de volgende:

“Is het niet zo dat in een kapitalistische samenleving, waarin de industrie volkomen vrij is en daarom volledig zijn gang kan gaan, het milieu zodanig verpest wordt, dat onze planeet uiteindelijk onleefbaar wordt?”

De overtuiging dat dit onvermijdelijk zo is vinden ze dan al voldoende, om er volkomen tegen te zijn. Toch is deze overtuiging onjuist, want hij is gebaseerd op een foutief idee van het kapitalisme. Daarom geef ik eerst de definitie van het kapitalisme.

Het kapitalisme

Het kapitalisme is een politiek systeem, dat als uitgangspunt heeft dat het bedreigen van mensen met behulp van geweld een onethische methode is om dingen te regelen (onethisch wil zeggen, in strijd met het rationele egoïsme). Dreiging met geweld mag alléén worden gebruikt om ander geweld te voorkomen. Het kapitalisme bestaat uit de volgende 3 componenten:

  1. De burgers, die allemaal individuen zijn. De burgers mogen alles doen, behalve hetgeen hen is verboden door de overheid. Het enige dat verboden is, zijn vormen van geweldpleging.
  2. De overheid, die alléén datgene mag doen, wat haar is toegestaan. Datgene wat de overheid is toegestaan, staat in de Grondwet. De overheid bestaat uit drie onderdelen, te weten: de politie, het leger en de gerechtshoven. De politie heeft als taak de burgers tegen geweldpleging van misdadigers te beschermen. Het leger heeft als taak om de burgers tegen buitenlandse aggressoren te beschermen en de gerechtshoven dienen ervoor om te bemiddelen in conflicten tussen burgers onderling.
  3. De Grondwet. Hierin wordt beschreven welke bevoegdheden de overheid heeft en welk orgaan erop toeziet dat de overheid zich hieraan houdt. De Grondwet en dit uitvoerende orgaan dienen ervoor om de burgers tegen de politieke macht van de overheid te beschermen.

    De burgers mogen alles doen, behalve datgene wat hen door de regering is verboden. (En dat zijn alléén handelingen die in strijd zijn met het rationele egoïsme, dus het principe dat elk mens er in de eerste plaats voor zichzelf is).

    De overheid mag alleen die activiteiten ontplooien, die in de Grondwet beschreven staan. De overheid mag absoluut niets gebieden, hij mag alléén verbieden. Want als men gelooft dat de overheid het recht heeft te gebieden, dan gelooft men dat op basis van geweld positieve omstandigheden gecreëerd kunnen worden. De overheid is immers een instantie, die een legaal monopolie heeft op geweld? Geweld kan alleen gebruikt worden ter voorkóming van geweld, dus door de vernietigende handelingen van mensen te laten verdwijnen door deze te verbieden. De overheid dient daarom uitsluitend om de burgers tegen elkaar, tegen misdadigers en tegen buitenlandse aggressoren te beschermen en dient verder als bemiddelaar in conflicten.

Het kapitalisme dankt zijn naam aan het feit dat het er vanuitgaat dat de regulerende taak van de overheid volledig overgenomen kan worden door het geld en het daarbij optredende marktmechanisme, en daarom overbodig, ja zelfs schadelijk is voor de welvaart en het hieruit volgende welzijn van de burgers. Er zijn daarom twee belangrijke argumenten tegen de juistheid van de stelling dat onder het kapitalisme het milieu zeker verpest zal worden.De eerste reden heeft te maken met het feit, dat onder het kapitalisme het individu een veel grotere macht heeft dan nu het geval is. De tweede reden heeft te maken met het feit dat de inkomsten van een kapitalistische overheid zodanig beperkt zijn, dat het alléén genoeg middelen heeft om de voor koming van geweld te regelen en niet genoeg over heeft om individuen tot belasting van het milieu te verleiden. Maar laten we eerst de eerste reden gaan behandelen.

De gevolgen van de macht van het individu

In een kapitalistische samenleving mag niemand ongelimiteerd doen wat hij maar wil. Ook bedrijven niet. Onder het kapitalisme zijn alléén die activiteiten toegestaan die niet schadelijk zijn voor de medemens. Een bedrijf dat door het verpesten van het milieu, het zelfs maar één individu onmogelijk maakt zijn eigen geluk na te streven, kan door dit éne individu een halt toegeroepen worden. Want in het kapitalisme gelooft men niet in de term “algemeen belang” en zal het argument van de leiding van het bedrijf, die aanvoert dat opheffing van het bedrijf vele arbeidsplaatsen zal kosten als irrelevant beschouwd worden.

In onze huidige samenleving is een dergelijke macht van het individu ondenkbaar. Onder het kapitalisme bestaat n.i. alléén het belang van individuen. Dit betekent dat onder het kapitalisme het niet is toegestaan dat een groep mensen het levensgeluk probeert te bereiken als dit ten koste gaat van zelfs maar één individu. Punt uit! Het nastreven van het levensgeluk mag alléén als niemand er onder lijdt. In het kapitalisme heeft elk mens dan ook de mogelijkheid zich tegen élk hem door anderen aangedaan leed te verzetten.

Dit zal in de praktijk erop neerkomen dat een bedrijf in een dergelijk klimaat veel minder geneigd zal zijn om te verontreinigen. Elk individu dat hier last van heeft heeft immers het recht én de macht om de activiteiten van dit bedrijf een halt toe te roepen, zelfs als het bedrijf vele tienduizenden mensen werk geeft. Onder het kapitalisme telt alléén het individu mee en het aantal geweldplegers doet niet ter zake. Alléén het feit, dat er geweld gepleegd wordt telt.

Nu zou je je kunnen afvragen: “Kunnen bedrijven onder dergelijke omstandigheden überhaupt nog wel winstgevend draaien?”. Jawel! Want bedrijven hoeven onder een kapitalistisch systeem geen belastingen te betalen. Want het heffen van belastingen kan alléén plaatsvinden door dit te gebieden, en een kapitalistische overheid mag absoluut niets gebieden, óók geen belastingen! Dit betekent dat al het geld dat een bedrijf verdient in principe gebruikt kan worden om dit bedrijf beter te laten draaien. De zo vrijkomende geldelijke middelen kunnen en móeten dan zelfs gebruikt worden om zo schoon mogelijk te draaien. Want anders kan het gebeuren dat de milieuverontreiniging die het bedrijf veroorzaakt een individu die hier last van ondervindt zó kwaad maakt dat hij naar de rechter stapt en bewerkstelligt, dat dit bedrijf opgedoekt wordt.

In ons huidige stelsel heeft een individu deze macht niet, maar onder het zuivere kapitalisme wél! Je kunt dit argument ook omdraaien en stellen dat bedrijven niet optimaal kunnen functioneren omdat ze in onze huidige cultuur zó enorm belast worden dat milieuverontreiniging hiervan wel het gevolg móet zijn. Zo bekeken is milieuverontreiniging het gevolg van overheidsbemoeienis met de bedrijven door de vennootschapsbelasting af te dwingen. Een duidelijk bewijs voor deze stelling kun je zien aan de tegenwoordige zure regen. In de Oostbloklanden is de vennootschapsbelasting minstens 80% (Hier is deze ongeveer 43%) en het zijn inderdaad de Oostbloklanden die de grootste milieuverontreiniging van Europa veroorzaken.

Dit voorbeeld laat zien, dat het heffen van belastingen op bedrijven een vorm van geweld is, die de eigenlijke bron van de milieuverontreiniging is. Dus is het niet het bestaan van bedrijven als zodanig, die de bron van de milieuverontreiniging is, maar het feit dat de overheid geweld pleegt op de bedrijven door ze te dwingen tot het betalen van belastingen. Hoe eerder de overheid de bedrijven belasten, hoe harder de bedrijven (noodgedwongen) het milieu gaan belasten.

Een ander gevolg van de belastingheffing van de regeringen

Kort geleden heb ik nog een ander voorbeeld gehoord dat duidelijk maakt dat overheidsbemoeienis tot geweldpleging op het milieu leidt. De faculteit Biologie van de Universiteit Leiden werd eens gevraagd een onderzoek uit te voeren naar de meest gunstige plaats voor een reservaat voor weidevogels. Er bestond en bestaat namelijk ernstige bezorgdheid over de teruglopende stand van weidevogels. De faculteit begon met een onderzoek naar de oorzaken van de teruglopende weidevogelstand, omdat dit verschijnsel nogal recent was. Uiteindelijk kwam als boosdoener van dit fenomeen uit het onderzoek rollen, dat dit kwam doordat boeren subsidie kregen van de overheid, als ze er niet in slaagden in hun levensonderhoud te voorzien door hun melk, boter of varkens te verkopen. Daardoor gingen ze roofbouw op het land plegen, om voorál maar de grootste opbrengsten te kunnen verkrijgen.

Door de subsidies zijn de activiteiten van de boeren niet meer verbonden met het marktmechanisme, want belastingen zijn niet verbonden met het marktmechanisme, daar ze afgedwongen worden. De inkomsten van de overheid zijn daarom te groot. Vroeger, toen deze subsidies niet bestonden, bestond dit probleem nog niet. En deze problemen zijn er, afgezien van de overschotten die door deze subsidies ontstaan. Deze problemen kunnen daarom verdwijnen, als we de inkomsten van de regeringen óók op één of andere wijze kunnen koppelen aan het marktmechanisme. En gelukkig kan dit ook.

Hoe regeringen aan het marktmechanisme te onderwerpen

Het zal duidelijk zijn, dat de inkomsten van de overheid veel beperkter zullen zijn als ze niet meer het recht hebben om belastingen te heffen. Nu zult u zich afvragen waar een regering dan zijn inkomsten vandaan haalt. Welnu, deze haalt de regering uit het zich laten betalen voor de diensten die te maken hebben met het voorkómen van geweld.

Uitvindingen en zelfs ontdekkingen moeten beschermd worden, willen mensen hieruit enig economisch nut kunnen halen. En verder hebben bedrijven, die kapitaalintensief zijn vaak extra bescherming nodig. Dit zijn diensten, waar de overheid voor betaald moet worden. De overheid is dan een dienstverlenend bedrijf geworden, die als dienst bescherming levert.

De overheid is een groepering die een legaal monopolie op het gebruik van geweld heeft in een bepaald gebied. De reden is, dat het de burgers onmogelijk gemaakt moet worden met behulp van geweld dingen te gaan regelen. De overheid kan echter in de verleiding komen voor deze bescherming enorm grote bedragen te gaan vragen van bedrijven, juist omdat het het monopolie heeft op het gebruik van geweld in dit gebied. Dit kan echter eenvoudig voorkomen worden.

Stel namelijk als eis dat een regering zijn grenzen volledig open houdt. Dan kunnen de ondernemers zélf besluiten waar ze hun fabrieken gaan neerzetten. Het gevolg is dat het land dat de beste bescherming voor de laagste prijs kan bieden de meeste fabrieken zal aantrekken en dus het meest productief is. Op deze manier zal de overheid óók onder het marktmechanisme gaan vallen, waardoor ze door de noodzaak te moeten concurreren steeds beter worden in het uitvoeren van de taak waar ze het meest geschikt zijn. Je krijgt dan concurrentie in het voorkomen van geweldpleging! En als er iets is dat effectief is in het reduceren van geweld dan is het wel het er actief over nadenken hoe dit het best kan gebeuren en voor dit nadenken nog beloond worden óók! Dit is andere koek dan wat er tegenwoordig gebeurt, namelijk kijken hoeveel er geregeld kan worden met politieke macht (met alle ons als libertariërs bekende gevolgen).

Nu kan het gebeuren dat er in een land met een zeer effectieve overheid een ophoping van bedrijven dreigt te ontstaan. Er zijn echter twee krachten die hier tegenin zullen werken. Ten eerste zal de kans dat iemand een klacht over het verpesten van het milieu zal indienen en kan aantonen dat hij er persoonlijk last van heeft groter worden, zodat bedrijven daar niet meer kunnen blijven. Ten tweede zal het voor een regering moeilijker zijn om bedrijven te garanderen dat ze dezelfde kwaliteit bescherming voor een concurrerende prijs kunnen blijven geven. Andere landen worden dan hierdoor weer concurrerend. Dit laatste zal echter niet zo’n grote invloed hebben, want de inkomsten die een land ontvangt voor deze bescherming worden óók groter als er meer bedrijven zijn die hiervoor betalen.

Toch verwacht ik dat als de kwaliteiten van het kapitalisme eenmaal ingezien worden, bedrijven zich gelijkmatig over onze aardbol zullen gaan verspreiden en minimaal vervuilen. Want als een bepaald land uitzonderlijk effectief blijkt te zijn in zijn voorkomen van geweldpleegtaak, dan zullen andere landen graag willen weten hoe dit land dit zo effectief voor elkaar krijgt en zullen ze de neiging hebben dit systeem over te nemen. Er is dan immers geld mee te verdienen?

Hoe dan ook, de overheden zullen niet meer de logge instituten zijn die ze nu zijn en ze zullen ook kwaliteit móeten leveren, nét als élk levensvatbaar bedrijf nu moet doen. De regeringen zullen dan het milieu niet meer verpesten, zoals ze nu doen, maar juist indirect bijdragen aan een schoon milieu. Het kapitalisme is daarom niet de veroorzaker van de milieuproblematiek, wat veel mensen nu geloven, maar juist de oplossing van de milieuproblematiek.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR