Commercialisering van de gezondheidszorg

In 1986 wonnen de bovengenoemde (inmiddels afgestudeerde) HEAO-studenten de Spaarbankprijs die toegekend wordt aan de beste HEAO-scriptie van het jaar. Een oorkonde en ƒ5000 uitgereikt door juryvoorzitter Prof. Dr. W. Eizenga, viel hen ten deel.

Hun scriptie bevat een gedegen onderzoek naar de mogelijkheid en wenselijkheid van commerciële ziekenhuizen in Nederland. Aan de hand van de situatie in de Verenigde Staten en Engeland, waar commerciële ziekenhuizen al operationeel zijn, worden aanbevelingen gedaan voor de Nederlandse situatie.

Nederland

Om de voortdurende stijging van de kosten van de gezondheidszorg tegen te gaan is in Nederland een budgetteringssysteem ingevoerd. Sinds 1982 wordt ieder jaar op deze budgetten gekort door de overheid. Hoewel de kosten hierdoor wel minder snel stijgen is het gevolg hiervan een grote druk op de organisatie en de kwaliteit van de zorg in de ziekenhuizen.

Conclusie van de schrijvers is “dat de budgetfinanciering mede door de tegenvallende resultaten en de niet behaalde doelstellingen mogelijkheden zal bieden tot privatisering”. Na afstoting van bepaalde niet-patiëntgebonden diensten, zoals catering en schoonmaak, zal de volgende stap de commercialisering zijn van de patiëntgebonden diensten. Dit omdat de ziekenhuizen eenvoudigweg bepaalde investeringen niet meer kunnen doen. Hierdoor zal een commercieel ziekenhuis “een gat in de markt vinden”.

Vervolgens geven ze een overzicht van de houding van de wetgever ten opzichte van de commercialisering in de gezondheidszorg. Zij komen tot de conclusie dat het in Nederland weliswaar wettelijk onmogelijk is om een profijtziekenhuis te bouwen, maar wel degelijk mogelijk dat een NV of BV een bestaand ziekenhuis met winstoogmerk overneemt. Een belangrijke, doch niet van doorslaggevend betekenis, hierbij gemaakte kanttekening is: het is bij de wet verboden dat ziekenfondsen de kosten vergoeden aan rechtspersonen (w.o. ziekenhuizen) die op winst zijn gericht! Het eventuele commerciële ziekenhuis zal dus binnen de huidige wetgeving alleen met particuliere cliënten kunnen werken.

Nu is er een wetsvoorstel in de maak tot ombouw van de W.V. G. (Wet Voorzieningen Gezondheidszorg), waarbij een “tenzij-bepaling” wordt toegevoegd: “Tenzij het door Algemene Maatregel van Bestuur is bepaald; waarbij uitzonderingen op het verbod winst maken mogelijk zijn.

Voorbeelden van wettelijk erkende instellingen die in dit kader hun diensten commercieel zouden kunnen aanbieden zijn bejaardenoorden en ambulancebedrijven. Er zou nu de mogelijkheid gaan ontstaan waarbij ziekenhuizen zelf het initiatief moeten ontwikkelen om ook voor erkenning in aanmerking te kunnen komen als ze functioneren op een profijtbasis.

De Verenigde Staten

De scriptie gaat in op de public hospitals, particuliere non-profitziekenhuizen, Health Maintenance Organizations en de for-profitziekenhuizen.

Samenvattend zijn de voordelen van de for-profitziekenhuizen:

• zakelijker organisatie, omdat er constant aandacht moet worden besteed aan de vraag van de afnemers naar kwalitatief goede gezondheidszorg, het aantrekken van kwalitatief goed personeel, en het efficiënt omgaan met de financiële middelen.
• er is een goede feedback mogelijk van de personeelsleden en patiënten, omdat het ziekenhuis failliet zou kunnen gaan als er minder aandacht aan besteed zou worden.
• het for-profit ziekenhuis is meestal trendsetter; het kan gemakkelijker geld aantrekken via bankleningen of uit eigen vermogen om te innoveren, terwijl de non-profitsector van subsidies afhankelijk is. Deze mogelijkheid om aan geld te komen maakt het commerciële ziekenhuis ook flexibeler.

Enkele nadelen die gesignaleerd worden:

• patiënten die een financieel risico voor de instelling vormen, kunnen geweigerd worden door een profitziekenhuis. (Dit zou echter slechte reclame voor het betreffende ziekenhuis zijn, de concurrentiepositie zou daardoor slechter kunnen worden. J.S.)
• artsen en specialisten in een profitziekenhuis zijn waarschijnlijk aandeelhouders van het ziekenhuis en krijgen een deel van de winst. Als het verlenen van een kwalitatief minder goede gezondheidszorg de winst gunstig beïnvloedt, zou de kwaliteit van de zorg achteruit kunnen gaan.

(Hoogstens voor wat betreft winst op korte termijn, zeker niet het geval voor continuïteit en groei die, o.a. afhankelijk zijn van de goede “kwalitatieve” naam van een ziekenhuis. Trouwens, het bovenstaande impliceert dat non-profitziekenhuizen helemaal geen reden hebben om goede kwaliteit te leveren; zij worden immers niet gestraft door minder inkomsten. Natuurlijk zullen er in een vrije marktsituatie problemen voorkomen. De hierboven gesignaleerde bezwaren zullen, althans theoretisch, mogelijk zijn. Een dergelijke situatie is echter ideaal vergeleken bij de huidige toestand. Wanneer de ziekenhuizen geprivatiseerd zijn en commercieel werken, dan zal ieder ander ziekenhuis graag bereid zijn om een niet tevreden patiënt van de concurrent over te nemen. Momenteel is de situatie echter zo dat de zorg slechts is als gevolg van de budgetteringen (dat is althans het excuus). Proberen om een betere behandeling te krijgen in een ander ziekenhuis is echter zeer moeilijk, overal zijn wachtlijsten en geen enkele ziekenhuisstaf vindt het prettig om van een collega een bij hem in behandeling zijnde patiënt over te nemen (in vele gevallen zou dat tegen de ethiek zijn J.S.)

Er wordt overigens in de scriptie ook ingegaan op kostenopbouw en kostenontwikkeling van de gezondheidszorg in zowel de V.S. als Nederland, ook wordt op de verzekeringsstelsels van beide landen ingegaan.

Groot-Brittannië

In Groot-Brittannië bestaan er, naast de National Health Service (N.H.S.), particuliere ziekenhuizen met en zonder winstoogmerk.

Conclusie van de schrijvers is dat de particuliere ziekenhuizen in G.B. een niet meer weg te denken rol vervullen. Door het gebrekkig functioneren van de N.H.S. is een goede voedingsbodem geschapen voor de start van commerciële ziekenhuizen.

Conclusies en aanbevelingen

In het laatste hoofdstuk komen de schrijvers met een aantal conclusies en aanbevelingen, waarvan ik er hier enkele vermeld:

• Profitziekenhuizen zijn geheel afhankelijk van de patiënt, die zelf kan kiezen in welk ziekenhuis hij behandeld wil worden. De klant blijft koning in het commerciële ziekenhuis.
• De kwaliteit van de zorg is een van de belangrijkste instrumenten om dit te bereiken (patiënten als klanten). Mocht de kwaliteit van een bepaald ziekenhuis ter discussie staan, dan zal de patiënt dit ziekenhuis de rug toekeren. Erger is nog, dat dit eens bezoedelde imago zeer moeilijk is te veranderen.
• Van concurrentie is nog nooit iemand slechter geworden en het tegendeel kan wel gezegd worden van monopolisering en bescherming.

Een ieder die geïnteresseerd is in privatisering van de gezondheidszorg, m.n. ziekenhuizen, kan ik het lezen van deze scriptie aanbevelen. De scriptie bevat veel informatie en analyses die op een heldere wijze geordend zijn weergegeven.