In de libertarische literatuur worden de begrippen geweld en dwang meestal op één lijn…
In de libertarische literatuur worden de begrippen geweld en dwang meestal op één lijn gesteld. Dat is erg handig, want libertariërs kunnen zich op deze manier presenteren als dappere strijders tegen iedere vorm van geweld, inclusief dwang. Maar is geweld hetzelfde als dwang?
De libertariërs die hier vanuit gaan redeneren als volgt. Achter dwang gaat altijd de dreiging van geweld schuil. De sanctie op verzet tegen een dwangmaatregel is immers geweld. Hier lijkt geen speld tussen te krijgen. In theorie is er ook geen speld tussen te krijgen. Wanneer we echter kijken hoe dwang in de praktijk wordt uitgeoefend, zien we dat er wel degelijk een groot verschil kan zijn tussen geweld en dwang. Nemen we als voorbeeld een klassieke dwangmaatregel van de overheid, belastingheffing, en vergelijken we deze met een klassieke dwangmaatregel van misdaadorganisaties, afpersing. Volgens veel libertariërs is er geen enkel wezenlijk verschil tussen deze twee vormen van dwang: wie weigert toe te geven aan de afpersing van een misdaadorganisatie, krijgt met geweld te maken. Wie weigert belasting te betalen, idem dito. Zo is het toch?
Jawel, maar dat neemt niet weg dat er wel degelijk een wezenlijk verschil is tussen deze twee vormen van dwang. In het geval van belastingheffing is er namelijk sprake van een aan rechtsregels gebond- en, niet-willekeurige en beperkte vorm van dwang (althans in een rechtsstaat als Nederland). Anders dan een misdaadorganisatie, kan de Nederlandse overheid niet van een willekeurig individu „zijn geld of zijn leven” eisen. Belastingmaatregelen van de regering zijn onderworpen aan de goedkeuring van een democratisch gekozen parlement, zij heb- ben betrekking op alle mensen of groepen van mensen;(niet op individuen), en zij zijn gebonden aan de regels van zowel Nederlandse als EEG-wetgeving. Dit blijkt bijvoorbeeld duidelijk uit het feit dat de overheid vaak genoeg machteloos moet toekijken hoe slimme belastingadviseurs erin slagen mazen te vinden in het belastingnet. Kom daar bij de maffia maar eens om!
Voor alle duidelijkheid: ik beweer niet dat belastingheffing geen vorm van dwang is. Het is zeker een vorm van dwang. Maar wel een heel ander soort dwang dan de dwang uitgeoefend door mis- daadorganisaties. Het is een beperkte, aan (als het goed zou zijn) duidelijke regels gebonden dwang. Als deze regels door de overheid worden geschonden, hebben burgers zowel juridische als politieke middelen om zich te verweren. Daarmee wil ik niet beweren dat belastingheffing of andere vormen van overheidsdwang wenselijk zouden zijn. Ik tracht slechts duidelijk te maken dat het misleidend is dat libertariërs geweld en (overheids)dwang aan elkaar gelijk stellen. In tegenstelling tot overheidsdwang is dwang door misdadigers niet aan regels gebonden, niet onderworpen aan democratische procedures. Dwang door misdadigers is volkomen willekeurig en kent geen objectieve beperkingen. Dit soort dwang verschilt inderdaad in geen enkel opzicht van geweld.
Laten we eerlijk zijn: als belastingheffing werkelijk hetzelfde zou zijn als geweld, is het dan niet vreemd dat de meeste libertariërs braaf ieder jaar hun belastingformuliertje invullen en zonder tegenstribbelen een zak met geld aan de staat doen toekomen? Zouden libertariërs ook zo reageren als hen door een misdaadorganisatie geld werd afgeperst? Ik denk het niet. Ik denk dat ze zich dan wel degelijk zouden verzetten. Hieruit blijkt dat ook libertariërs belastingheffing als een heel ander soort dwang ervaren dan dwang of geweld uitgeoefend door misdadigers.
Waarom is het van belang om een onderscheid te maken tussen (overheids)dwang en geweld? Libertariërs beweren graag dat zij een maatschappij voorstaan zonder dwang of geweld. Doordat ze dwang echter gelijkstellen aan geweld, zien ze over het hoofd dat alle respectabele politieke groeperingen of bewegingen in Nederland net zo goed een maatschappij willen zonder geweld. Wat libertariërs dus onderscheidt van andere politieke groeperingen is slechts het feit dat ze een maatschappij voorstaan waarin geen sprake is van overheidsdwang.
Het zou eerlijker en veel duidelijker zijn als libertariërs zich op deze wijze zouden definiëren c.q. profileren; als ze zich niet zo op de borst zouden kloppen als zogenaamde strijders tegen het geweld (er zijn meer dan genoeg niet-libertariërs die ook strijden tegen geweld), maar als strijders tegen overheidsdwang. Wellicht wordt het dan voor sommige libertariërs eindelijk ook eens duidelijk waarom anderen het niet met hen eens zijn.
Mensen die vóór belastingheffing zijn, krijgen door libertariërs maar al te makkelijk het etiket opgeplakt dat ze vóór geweld zijn. Zo zien die mensen dat zelf echter niet, en zo is het ook niet.
Nogmaals, daarmee is niet gezegd dat overheidsdwang wenselijk is. Er zijn goede redenen om deze vorm van dwang af te wijzen. Het idee dat de overheidsdwang (in een rechtsstaat) niet wezenlijk verschilt van geweld, hoort daar echter niet bij.