In dit nummer van de Vrijbrief wordt aandacht besteed aan de beweging van Jan Schaefer in…
In dit nummer van de Vrijbrief wordt aandacht besteed aan de beweging van Jan Schaefer in Nederland, een beweging die zich laat omschrijven als een niet-ideologische aanval op de bestaande verzorgingsstaat. In België blijkt uit de electorale resultaten dat de aanval deels a-politiek en absurdistisch gekleurd is (ROSSEM) en deels gevoed, wordt door Vlaams-nationalistische en xenofobe sentimenten (Vlaams Blok. De vergelijking dringt zich op met de onlangs gehouden verkiezingen in Zweden en het .onverklaarbare’ resultaat van de Ny Democrati.
De beweging van Jan Schaefer speelt in op het argument dat veel overheidstaken niet efficiënt word, en uitgevoerd; als verklaring hiervoor voert Schaefer aan dat de overheid te ver van de burger afstaat. Deze pragmatische benadering van de overheidsproblematiek lijkt aan te slaan; de Nederlandse politieke cultuur kenmerkt zich immers door zakelijkheid en een ,het werkt niet’-argument heeft veel impact als het gaat om de bewerkstelliging van veranderingen, zeker als door Schaefer enthousiasmerend over nieuwe oplossingen wordt gesproken. Het moet anders want het bestaande werkt niet, de idee van de verzorgende staat kan beter worden uitgevoerd.
Het libertarisme als ideologie verdedigt zo consequent mogelijk de individuele vrijheid. Op ideologische gronden is het libertarisme onverenigbaar met de idee van de verzorgingsstaat. Niet omdat de verzorgingsstaat niet zou werken maar omdat de verzorgingsstaat de vrijheid van het individu aantast. Het libertarische ,het is niet juist’-argument brengt weinig mensen in vervoering; de ideologische aanval op de verzorgingsstaat wordt door weinigen ondersteund.
Het lijkt erop dat de venijnige opmerkingen en scheldpartijen aan het adres van de gevestigde poltiek door het Vlaams Vlok en van Rossem meer indruk maken op de kiezer. Op nihilistische wijze ridiculiseren, zondebokken aanwijzen en andere tactische spelletjes doen de ,fundamenten’ van de ver- zorgingsstaat eventjes schudden; van daadwerkelijke afbouw is geen sprake.
Ik denk dat een ideologische aanval op de verzorgingsstaat geen kans van slagen heeft -omdat de verzorgingsstaat niet in ideologische termen wordt verdedigd. De heersende politici nemen de moeite niet om de verzorgingsstaat op fundamentele gronden te verdedigen ofwel zijn zich niet bewust van de grondslagen in hun denken. De kwestie is dan in hoeverre er nog van denken sprake is. Het komt mij voor dat politici niet denken doch slechts meningen verkondigen.
De verzorgingsstaat wordt verdedigd door meningen en haar verdedigers zijn zich in de meeste gevallen niet bewust van haar ideologische grondslagen.
Een voorbeeld: volgens een onderzoek waarvan de resultaten in de Volkskrant van 14 december jl. werden gepubliceerd vindt nog steeds het merendeel van de Nederlanders dat de inkomensverschillen kleiner moeten zijn en dat b.v. mensen met kinderen en lage inkomens meer kinderbijslag moeten ontvangen. Dezelfde Nederlander sjoemelt wel eens wat met de belastingen en heeft de indruk dat zijn medeburgers nog veel meer aan belastingoplichterij doen. De mening dat solidariteit met de behoeftige medemens nodig is, de mening dat belastingen betaald moeten worden om die medemens te helpen, deze opinies zijn stevig geworteld in het bewustzijn van de Nederlandse burger. Diezelfde burger handelt vervolgens in strijd met zijn beleden geloof door de belastingafdracht te minimaliseren en het ge- bruik van allerlei overheidsdiensten en subsidies te maximaliseren.
De voorstanders van de verzorgingsstaat gaan blijkbaar uit van ethische normen waaraan moei- lijk kan worden voldaan. Zij erkennen impliciet dat ze geen recht hebben op een deel van hun inkomen zolang hun vermeende zwakke medebroeders onvervulde behoeften hebben. Welk deel van hun inkomen weggekaapt mag worden is een moeilijk vraag die aan ‘de politici’ wordt overgelaten. Sommige gaan zover door ruiterlijk toe te geven dat geld uitgeven ten behoeve van jezelf egoïstisch en onethisch is aangezien het merendeel van de wereldbevolking geld nodig heeft en-daarmee indirect een claim op jouw inkomen.
Deze ideeën zullen weinig opgang maken indien ze worden aangevoerd om de verzorgingsstaat te verdedigen. Daarom worden ze niet uitgesproken en kunnen ze niet worden aangevallen; de ideologische grondslag van de verzorgingsstaat blijft in nevelen gehuld; de ethische normen die de verzorgingsstaat aan ons oplegt zijn niet haalbaar en wezensvreemd. De ideologie van de verzorgingsstaat bestaat slechts uit loze kreten en opgeblazen terminologie waaraan de reëel-handelende mens zich absoluut niet stoort, doch die hij louter verbaal ondersteunt. Het is de tragiek van het libertarisme dat haar actuele ideologische tegenstander de confrontatie vermijdt en niets anders is als een schimmig geheel van inhoudsloze begrippen.